Kamu Davası Nedir, Nasıl Açılır ve Nasıl Sonuçlanır?
1. Kamu Davasının Tanımı ve Hukuki Dayanağı
Kamu davası, suçun cezalandırılması amacıyla devlet adına yürütülen cezai kovuşturmadır. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) çerçevesinde, kamu davasının açılması yetkisi Cumhuriyet savcısına verilmiştir. CMK m. 170-174 arasında iddianamenin düzenlenmesi ve kamu davasının başlatılmasına ilişkin ayrıntılar düzenlenmiştir. Cumhuriyet savcısı, suçun işlendiğine dair yeterli şüphe oluşturan deliller elde ettiği takdirde, iddianame düzenleyerek mahkemeye sunar ve kamu davası açılır.
Bu dava, sadece suçtan doğrudan zarar gören kişiler tarafından değil, toplumun genel menfaatlerini korumak üzere devlet adına yürütülen bir yargılama sürecidir.
2. Kamu Davasının Aşamaları
- Soruşturma Aşaması:
- Cumhuriyet Savcılığı tarafından yürütülür.
- Delil toplama, ifadelerin alınması, suçun vasıflandırılması işlemleri yapılır.
- Kovuşturma Aşaması:
- Yeterli şüphe oluştuğunda iddianame düzenlenir ve mahkemeye sunulur.
- Mahkeme, iddianameyi kabul ederse kamu davası resmen başlar.
3. Kamu Davasının Açılmasına Neden Olan Suçlar
a) Şikayete Bağlı Olmayan Suçlar
Cumhuriyet savcılığı, şikayet olmasa da re’sen soruşturma başlatabilir. Bu durumda mağdurun rızası aranmaz. Bu suçlar toplum düzenini ciddi şekilde tehdit eden nitelikte olduğundan kamu yararı adına takibat yapılması zorunludur. Bazı örnekler:
- Kasten öldürme (TCK 81)
- Uyuşturucu madde ticareti (TCK 188)
- Anayasaya karşı suçlar (TCK 309 vd.)
- Rücümen dolandırıcılık (TCK 158)
- Çocuk düşürme veya düşürtme (TCK 99)
Bu suçlarda şikayet olmasa bile Cumhuriyet Savcısı düzenleyeceği iddianame ile kamu davasını başlatabilir.
b) Şikayete Bağlı Suçlar
Bazı suçlarda ise kamu davasının açılabilmesi için mağdurun şikayetçi olması gerekir. Şikayet, suçun ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içerisinde yapılmalıdır. Aksi takdirde şikayet hakkı düşer. Bu suçlara örnek:
- Basit kasten yaralama (TCK 86/2)
- Taksirle yaralama (TCK 89)
- Cinsel taciz (TCK 105)
- Mala zarar verme (TCK 151)
- Güveni kötüye kullanma (TCK 155)
- Huzur ve sükunu bozma (TCK 123)
Bu suçlarda şikayet olmadıkça Cumhuriyet Savcısı kamu davası açamaz.
4. Kamu Davasında Mağdurun Katılımı (CMK m. 237)
Suçtan zarar gören mağdur, kamu davasına katılan sıfatıyla dahil olabilir. Bu durum, mağdura:
- Duruşmalara katılma
- Delil sunma
- Tanık dinletme
- Yargı kararlarına karşı kanun yolu başvurusu yapma hakkı verir.
Mağgdur, dava aşamasında şikayetinden vazgeçerse, şikayete bağlı suçlarda dava düşer. Şikayete bağlı olmayan suçlarda ise yargılama devam eder.
5. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi (CMK m. 171)
Cumhuriyet savcısı, belirli suç tiplerinde kamu davasının açılmasını 5 yıla kadar erteleyebilir. Şu şartlar gereklidir:
- Suçun üst sınırı 1 yıldan az hapis ya da sadece adli para cezasını gerektiriyor olması
- Şikayete bağlı bir suç olması
- Şüphelinin yeniden suç işlemeyeceği kanaatini vermesi
- Mağdurun veya kamu zararının giderilmesi
Bu süre zarfında suç işlenirse ertelenen dosya yeniden işleme konulur.
6. Kamu Davasının Düşmesi
- Şikayete bağlı suçlarda: Mağdur şikayetinden vazgeçerse kamu davası düşer.
- Şikayete bağlı olmayan suçlarda: Ancak suçun işlenmediği ispatlanırsa veya zamanaşımı süresi dolmuşsa dava düşer.
7. Kamu Davasının Sonuçları
Yargılama neticesinde mahkeme şu kararları verebilir:
- Beraat: Suç isnadının delillerle desteklenmemesi
- Mahkumiyet: Suç sabit görülürse hapis veya adli para cezası verilir
- Ceza verilmesine yer olmadığına dair karar: Etkin pişmanlık, şikayetten vazgeçme vb.
8. Kamu Davasında Avukatın Rolü
Kamu davası süreci karmaşık ceza yargılaması usullerine tabidir. Sanık ya da mağdurun haklarının korunması, delillerin toplanması, savunmanın planlanması ve etkin yargılama için bir ceza avukatından profesyonel destek alınması şarttır. Özellikle şikayete bağlı suçlarda hak düşmelerinin ya da savunma eksikliklerinin önüne geçilmesi için hukuki bilgi şarttır.
Sonuç
Kamu davası, cezalandırma yetkisinin devlet eliyle kullanıldığı temel ceza yargılaması mekanizmasıdır. Şikayet olsun ya da olmasın, Cumhuriyet savcısının delillere ulaşması durumunda kamu davası açılabilir. Dava süreçlerinin doğru yönetilmesi, hak kayıplarının önlenmesi ve etkin sonuç alınması için uzman bir ceza avukatından destek almak önem taşır.
