TCK 158/1-e Kamu Kurum ve Kuruluşları Zararına Dolandırıcılık

TCK 158/1-e, kamu kurum ve kuruluşları zararına işlenen dolandırıcılık suçunu tanımlayan özel bir nitelikli dolandırıcılık hükmüdür. Bu suç tipi, kamu idarelerinin malvarlığını korumayı hedefler ve genel dolandırıcılık suçundan (TCK m.157) daha ağır cezai yaptırıma tabidir. Aşağıda, TCK 158/1-e’nin kapsamı, unsurları ve uygulamadaki önemli noktaları ceza avukatlarına yönelik olarak detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

TCK 158/1-e’nin Kapsamı ve Unsurları

Kapsam: TCK 158/1-e, “kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak” dolandırıcılık suçunu nitelikli hal saymaktadır. Kanun koyucu, bu hüküm ile devletin veya kamu tüzel kişilerinin mal varlığına karşı hileli davranışlarla çıkar sağlanmasını ayrı bir suç olarak düzenlemiştir. Bu suçta korunan hukuki değer kamu hazinesidir; yani amaç, kamu bütçesinin veya kamu kurumlarının mali çıkarlarının korunmasıdır. Dolayısıyla hayır kurumları veya özel vakıflar gibi her ne kadar kamu yararına çalışsa da kamu kurumu statüsünde olmayan yapılar bu bent kapsamında değerlendirilmez. Suçun uygulanabilmesi için dolandırıcılık fiilinin gerçek anlamda kamusal bir kurumun malvarlığına yönelik zarar verme amacı taşıması gerekir.

Unsurları: Kamu kurumuna karşı dolandırıcılık suçu, genel dolandırıcılık suçunun temel unsurlarını içerir. İlk olarak failin hileli davranışlarla bir kişiyi aldatması gerekir. Bu hile, basit yalandan öte, ustaca planlanmış ve kandırıcı nitelikte olmalıdır. İkinci olarak mağdurun (burada mağdur, kamu kurumu adına hareket eden yetkili veya ilgili sistem) bu hile sonucu hataya düşmesi ve aldanması aranır. Son unsur olarak, aldatılan kamu kurumu zarara uğratılarak failin kendisine veya bir başkasına haksız bir menfaat sağlanması gerekir. TCK 158/1-e’de mağdur kavramı, birey değil kamu kurumunun tüzel kişiliğidir. Bu nedenle kurumun malvarlığı zarar görmemişse (örneğin hile teşebbüs aşamasında kalıp herhangi bir ödeme yapılmamışsa) suç tamamlanmış sayılmaz.

Kamu Kurumu veya Kuruluşu: Kanunda “kamu kurum ve kuruluşları” ibaresi tam liste olarak sayılmamıştır. Uygulamada Yargıtay, bir kurumun kamu kurumu sayılıp sayılmadığını, o kurumun kuruluş kanununa ve idari yapısına bakarak belirler. Genel olarak devlet daireleri, sosyal güvenlik kurumları, belediyeler, kamu bankaları, üniversiteler gibi kamu tüzel kişiliğine sahip ve kamusal yetkiyle donatılmış kuruluşlar bu kapsamdadır. Örneğin SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) veya vergi daireleri açıkça kamu kurumudur. Buna karşılık, kamu yararına çalışan dernekler veya vakıflar, ya da sadece kısmen kamu payı olan şirketler net biçimde kamu kurumu sayılmayabilir. Bu ayrım, suçu nitelikli hale getirip getirmeyeceği konusunda kritik olduğundan, savunmada kurumun statüsünü tartışmak gerekebilir.

Suçun Faili ve Mağduru

Fail (Suçu İşleyen): Kamu kurumlarını zarara uğratan dolandırıcılık suçunun faili herhangi bir kişi olabilir. Suçu işlemesi için failin özel bir sıfat taşıması gerekmez; herkes bu suçun faili olabilir. Uygulamada genellikle vatandaşların, şirket sahiplerinin veya kurumlarla iş yapan üçüncü kişilerin bu suçu işlediği görülür. Örneğin sahte belgeler düzenleyerek devlet teşviklerinden yararlanmaya çalışan bir işveren, TCK 158/1-e kapsamındaki suçun faili olabilir. Bazı durumlarda kamu görevlileri de bu suça iştirak edebilir (örneğin, kurum içerisinden bilgi sızdırarak dolandırıcılığa yardımcı olmak). Ancak kamu görevlisinin bizzat kendi kurumunu aldatması halinde, eylem ayrıca görevi kötüye kullanma veya zimmet gibi suçlar da oluşturabilir. Bu nedenle failin statüsü ve fiili, suç nitelendirmesinde birden fazla maddeyi gündeme getirebilir.

Mağdur (Zarar Gören): Suçun mağduru kamu kurumu veya kuruluşunun kendisidir. Yani hileli eylem neticesinde doğrudan zarar gören, devletin veya ilgili kamu tüzel kişiliğinin malvarlığıdır. Örneğin SGK dolandırıcılığında mağdur SGK’nın kendisi, vergi teşvik dolandırıcılığında mağdur Hazine veya vergi idaresidir. Dolandırıcılık fiili, genellikle o kurumun bir yetkilisi veya sistemi üzerinden gerçekleşir (örneğin bir memurun kandırılması veya elektronik sistemin aldatılması), ancak hukuken mağdur sıfatı, kamu kurumu tüzel kişiliğine aittir.

Şikayet koşulu: Bu suç, kamuya karşı işlendiğinden şikayete tabi değildir; savcılık olayı öğrendiğinde re’sen soruşturma yapar. Mağdur kamu kurumu çoğu zaman suç duyurusunda bulunarak süreci başlatsa da, hukuken soruşturma için onların şikayeti aranmaz.

Uygulamada Görünüm Biçimleri (Örnek Senaryolar)

Kamu kurumlarına karşı dolandırıcılık suçunun uygulamada pek çok farklı tezahürü vardır. Ceza avukatlarının sıkça karşılaştığı başlıca örnekler şunlardır:

• SGK Dolandırıcılığı: En yaygın örneklerden biri, Sosyal Güvenlik Kurumu’nu aldatmaya yönelik eylemlerdir. Örneğin fiilen çalışmayan kişileri sigortalı göstermek, sahte işe giriş bildirgeleri vermek suretiyle SGK’dan haksız yarar elde etmek bu kapsamdadır. Uygulamada, gerçekte çalışmayan kişilere kurgu şirketler üzerinden sigorta yaptırılarak sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlandırılması sık görülmüştür. Yargıtay 15. Ceza Dairesi’nin kararlarına göre, bir şirkette fiilen çalışmayan kişilerin çalışıyor gibi bildirilip SGK’nın hastane/ilaç giderlerini karşılamasına yol açılması, TCK 158/1-e kapsamında nitelikli dolandırıcılık suçunu oluşturur. Ancak yalnızca sigortalı gösterip hiçbir sağlık veya para yardımı alınmamışsa, yani kurum zarara uğramamışsa, eylem dolandırıcılık değil sadece belgede sahtecilik suçu olarak kalabilir ya da teşebbüs hükümleri gündeme gelebilir.

• Vergi Teşvik ve İade Dolandırıcılığı: Bazı failler, vergi dairelerini aldatmak suretiyle haksız kazanç sağlamaya çalışır. Örneğin gerçekte hak etmediği halde vergi teşviği almak için sahte proje belgeleri sunmak veya hayali ihracat yoluyla devletten KDV iadesi talep etmek bu kapsamdadır. Bu tip olaylarda fail, devlet hazinesinden kendisine para ödenmesini sağlamak amacıyla yanıltıcı beyanda bulunur. Yargıtay, sahte fatura düzenleyerek haksız KDV iadesi alma girişimlerini de kamu zararına dolandırıcılık olarak nitelendirmektedir. Not: Vergi alanındaki dolandırıcılık ile vergi kaçakçılığı suçu (VUK kapsamında) bazen örtüşebilir. Avukatlar, fiilin TCK kapsamına mı yoksa vergi ceza kanununa mı girdiğine dikkat ederek müvekkil lehine en uygun değerlendirmeyi yapmalıdır.

• Sahte İşyeri ve Teşvik Başvuruları: Devletin sunduğu çeşitli istihdam veya yatırım teşviklerini kötüye kullanmak da bu suçun bir görünümüdür. Örneğin hiç faaliyeti olmayan bir işyerini kağıt üzerinde kurup sırf devletin sigorta prim teşviki veya hibe desteğini almak amacıyla başvuru yapmak, kamu kuruluşunu araç olarak kullanıp haksız menfaat sağlama girişimidir. Bu durumda ilgili kamu kurumu (örneğin İŞKUR veya Kalkınma Ajansı) zarara uğratıldığında TCK 158/1-e uygulanır. Uygulamada sahte çiftçi kayıtları, hayali işletmeler veya projelerle hibe ve kredileri almak şeklinde dolandırıcılıklar görülmüştür.

• Diğer Örnekler: Kamu kurumlarına yönelik dolandırıcılık, yukarıdakilere ek olarak resmi belgelerin kötüye kullanılması yoluyla da işlenebilir. Örneğin bir kişinin ölmüş bir yakınının emekli maaşını almaya devam etmesi için ölümü bildirmemesi ve SGK’dan maaş çekmeye devam etmesi, kurumu zarara uğratan bir hiledir. Yine, devlet bankalarından kredi almaya hak kazanmak için sahte teminat belgeleri sunmak veya kamu ihalelerinde hile yapmak suretiyle avans ödemesi almak da bu kapsamda değerlendirilebilir. Ortak payda, aldatma eyleminin kamuyu hedef alması ve kamuya ait fonların haksız yere failin eline geçmesidir.

TCK m.157 ile Karşılaştırma ve Diğer Bentlerle Değerlendirme

Dolandırıcılık suçu, basit hali (TCK 157) ve nitelikli halleri (TCK 158) olarak ayrılmaktadır. TCK 157 genel dolandırıcılık suçunu düzenler ve mağduru genellikle özel kişiler veya özel hukuk tüzel kişileridir. Basit dolandırıcılıkta ceza 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve adli para cezası iken, TCK 158 kapsamındaki nitelikli dolandırıcılıklarda ceza belirgin şekilde daha yüksektir (aşağıdaki tabloda detaylı açıklanmıştır).

Kamu kurumunun zarara uğratılması (158/1-e), nitelikli dolandırıcılık hallerinden sadece biridir. Diğer bentler de failin hileyi işleyiş şekline veya mağdurun niteliğine göre ağırlaştırıcı sebepler öngörür. Örneğin 158/1-d bendinde suçun “kamu kurum ve kuruluşlarının… araç olarak kullanılması” hali düzenlenmiştir. Bu durumda fail, bir kamu kurumunu doğrudan zarara uğratmaz; fakat o kurumun adını, evrakını veya itibarını kullanarak üçüncü şahısları dolandırır. Buna karşılık 158/1-e bendinde kurum bizzat zarara uğrayan konumundadır. Avukatlar açısından, eylemin d bendine mi e bendine mi uyduğunun tespiti önemlidir. Zira d bendinde kamu kurumunun itibarı araç olarak kullanılmakta, e bendinde ise malvarlığı zarar görmektedir. Uygulamada, bir eylem hem d hem e bendini aynı anda ihlal etmez; fiilin niteliğine göre biri tercih edilir.

Diğer nitelikli dolandırıcılık bentleriyle de karşılaştırma yapmak gerekirse, TCK 158/1-e kamusal zararı esas aldığı için cezai yaptırımı en ağır bentlerdendir. Kanun, (e) bendini bilişim sistemlerinin kullanılması (f), haksız kredi temini (j), sigorta dolandırıcılığı (k) ve kendini kamu görevlisi olarak tanıtma (l) bentleriyle birlikte ayrı tutmuştur. Bu bentlerde suça verilen cezanın alt sınırı diğer nitelikli hallere göre daha yüksektir (4 yıl). Basit dolandırıcılık ve bazı diğer nitelikli hallerde ise alt sınır daha düşüktür. Bu fark, kamu kurumunu aldatmanın veya benzer ciddiyetteki hilelerin daha ağır görülmesinden kaynaklanır.

Yaptırım ve Usul Farkları: Basit dolandırıcılık (TCK 157) bazı durumlarda uzlaştırma kapsamında olabilirken (mevzuata göre dolandırıcılık uzlaştırma kapsamında değildir, ancak basit hali daha hafif cezalı olduğu için takdiri indirim, hükmün açıklanmasının geri bırakılması gibi sonuçlar daha kolay gündeme gelebilir), nitelikli dolandırıcılıkta ceza yüksek olduğundan genellikle hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) veya para cezasına çevirme seçenekleri fiilen devre dışı kalır. Özellikle TCK 158/1-e’de alt sınır 4 yıl olduğundan, mahkeme asgari ceza verse bile bu ceza ertelenemeyecek veya HAGB uygulanamayacak kadar yüksektir. Bu nedenle savunma stratejilerinde, eylemin mümkünse TCK 157 kapsamına girdiğini veya suçun unsurlarının oluşmadığını göstermek çok önemlidir. Ayrıca etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak da HAGB yolunu açabilir.

TCK 158/1-e uyarınca kamu kurum ve kuruluşları zararına dolandırıcılık suçu

Yargıtay Kararlarından Örnekler ve İçtihatlar

Yargıtay’ın özellikle 15. Ceza Dairesi ve diğer ilgili dairelerinin birçok kararında, kamu kurumlarına karşı dolandırıcılık suçunun unsurları ve uygulaması detaylandırılmıştır. Ceza avukatlarının bu içtihatlara hakim olması, benzer davalarda savunmayı güçlendirecektir. İşte dikkat çeken bazı Yargıtay örnekleri:

• SGK’ya Sahte Sigortalı Bildirimi: Yargıtay 15. Ceza Dairesi, gerçekte çalışmayan kişilerin SGK’ya çalışıyor gibi bildirilip sağlık hizmetlerinden yararlandırılması olaylarında, kurumun zarara uğratılması nedeniyle nitelikli dolandırıcılık suçunun oluştuğunu vurgulamıştır. Örneğin bir kararda, sanıklar paravan bir şirket kurup hiçbir faaliyeti olmadığı halde birçok kişiyi o şirket çalışanı gibi göstererek SGK’ya prim bildirimleri yapmıştır. Bu kişiler hastanelerde ücretsiz tedavi görüp ilaç alarak SGK’ya önemli bir mali yük getirmiştir. Yargıtay, hileli şekilde sigorta yapılarak “hak edilmeyen sağlık yardımlarının kuruma fatura edilmesini” TCK 158/1-e kapsamındaki suça vücut verecek nitelikte bulmuştur. Bu kararda ayrıca, hileli davranışın aldatıcı niteliği üzerinde durulmuş; basit bir yalanla değil, planlı ve devamlı bir düzenekle kurumun yanıltıldığı belirtilmiştir.

• Sahte Sigortalılık ve Zararın Doğmaması: Başka bir içtihatta, sanığın sadece bir kişiyi sigortalı gösterip henüz herhangi bir ödeme veya sağlık yardımı almadan durumun tespit edilmesi değerlendirilmiştir. Yargıtay, fiilen SGK’ya bir zarar doğmadığı ve sanığın menfaat sağlamadığı bu durumda dolandırıcılık suçunun tamamlanmadığına hükmetmiştir. Bu örnek, zarar unsuru gerçekleşmedikçe TCK 158/1-e uygulanamayacağını net biçimde ortaya koyar. Ancak Yargıtay aynı dosyada, sahte sigortalı göstermeye yönelik belgelerin düzenlenmesini resmi belgede sahtecilik suçu olarak değerlendirmiştir. Bu nedenle, dolandırıcılık oluşmamış olsa bile, savunmada diğer suçların oluşma ihtimaline karşı hazırlıklı olunmalıdır.

• Vergi İadesinde Hile: Yargıtay 15. CD ve Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararlarında, hayali ihracat yaparak devletten haksız KDV iadesi alma girişimleri de dolandırıcılık suçu kapsamında değerlendirilmiştir. Örneğin bir olayda, mükellef gerçekte mal ihraç etmediği halde sahte gümrük belgeleriyle vergi dairesinden yüklü miktarda KDV iadesi almıştır. Yargıtay bu durumda, dinamik ve planlı bir hile ile kamunun kandırıldığını ve haksız menfaat sağlandığını belirterek TCK 158/1-e kapsamında mahkumiyeti onamıştır. Bu içtihat, vergi dolandırıcılığı senaryolarında ceza hukuku yaptırımlarının da devreye gireceğini göstermesi bakımından önemlidir.

• Kamu Bankasının Zarara Uğratılması: Bir başka kararda, sanığın kamu sermayeli bir bankadan, gerçeğe aykırı teminat belgeleri sunarak kredi kullandığı ve geri ödemediği tespit edilmiştir. Yargıtay, “kamu bankası da kamu kurumu niteliğindedir” diyerek bu eylemi TCK 158/1-e kapsamında değerlendirmiştir. Kararda, sanığın krediyi baştan hile ile elde ettiği ve bankanın zararına yol açtığı vurgulanmıştır. Bu örnek, devlet bankaları veya kamu finans kurumlarına yönelik aldatıcı işlemlerin de aynı kapsamda cezalandırılacağını ortaya koymaktadır.

Bu ve benzeri Yargıtay kararları, hileli davranışın niteliği, zarar unsuru ve failin kastı konularında yol göstericidir. Özetle Yargıtay, kamu zararına dolandırıcılık davalarında:

• Hilenin belirli bir ağırlıkta ve planlı olması gerektiğini,

• Kamu kurumunun maddi kayba uğramasının şart olduğunu,

• Failin kasıtlı olarak haksız menfaat elde etme güdüsüyle hareket etmesi gerektiğini

sürekli vurgulamaktadır. Ceza avukatları savunmalarında bu kriterleri akılda tutarak, somut olaydaki eylemin bu şartları karşılayıp karşılamadığını tartışmalıdır.

Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanma Koşulları

Etkin pişmanlık, failin suç işledikten sonra kendi isteğiyle zararı giderip pişmanlığını göstermesi durumunda cezasında indirim yapılmasını sağlayan bir hukuki imkandır. Dolandırıcılık suçu, etkin pişmanlık uygulanabilecek suçlar arasındadır. TCK 168. madde, dolandırıcılık gibi malvarlığına karşı suçlarda pişman olup zararın karşılanması halinde ceza indirimi yapılabileceğini düzenler.

Bu kapsamda, failin mağdur olan kuruma verdiği zararı tamamen tazmin etmesi etkin pişmanlığın ön şartıdır. Uygulamada etkin pişmanlık indiriminden yararlanma koşulları zamanlama açısından ikiye ayrılır:

1. Soruşturma evresi (dava açılmadan önce): Fail, henüz savcılık iddianame düzenleyip dava açmadan önce, yani soruşturma aşamasında kamu kurumunun zararını tamamen karşılarsa, alacağı cezanın 2/3’üne kadar indirim yapılabilir. Bu çok ciddi bir indirim oranıdır. Örneğin normalde 6 yıl hapis alacak bir sanık, zararı erkenden ödediği takdirde cezası 2 yıla kadar düşebilir.

2. Kovuşturma evresi (dava açıldıktan sonra hükümden önce): Eğer dava açıldıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce fail kurum zararını giderirse, bu durumda mahkemece verilecek cezanın 1/2’sine kadar indirim uygulanabilir. Yani yargılama sırasında ödeme yapılması da önemli bir ceza avantajı sağlar ancak soruşturma evresine kıyasla indirim oranı biraz daha düşüktür.

Etkin pişmanlığın uygulanabilmesi için zararın tamamen ve gönüllü olarak karşılanması gerekir. Kısmi ödeme yapılması veya mecbur kalınarak (örneğin icra takibi sonucu) ödeme yapılması halinde tam etkin pişmanlık indirimi mümkün olmayabilir. Dikkat edilmesi gereken bir husus: Eğer dolandırıcılık suçu teşebbüs aşamasında kalmışsa ve bu nedenle aslında kamu kurumuna fiilen bir zarar doğmamışsa, etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz. Örneğin sahte belge verilip haksız ödeme talep edilmiş ancak ödeme gerçekleşmeden durum fark edilip engellenmişse, failin “zararı karşılama” imkanı fiilen olmadığından etkin pişmanlık hükümleri devreye girmez. Bu durumda zaten suç teşebbüs hükümlerine göre daha düşük ceza alacağı için ayrıca pişmanlık indirimi söz konusu olmayacaktır.

Etkin pişmanlıktan, suça iştirak eden tüm failler (azmettiren, yardım eden dahil) yararlanabilir. Önemli olan, zararın tamamının giderilmesidir. Ceza avukatları, müvekkillerine mümkün olan en erken safhada zararın tazmin edilmesini tavsiye etmelidir. Zira erken ödeme cezada daha büyük indirim getirecektir. Ayrıca etkin pişmanlık uygulandığında hakim, hapis cezasını erteleme veya HAGB hususlarında daha olumlu yaklaşabilir, zira zararın giderilmesi failin pişmanlığını gösteren bir olgudur.

Zarar gidermenin suçu kabul etmek anlamına gelmediği hususunu da belirtmekte yarar görüyoruz.

Cezalar ve Yaptırımlar (Tablo)

Aşağıdaki tabloda dolandırıcılık suçunun basit hali ile TCK 158/1-e kapsamındaki nitelikli halinin ceza miktarları karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Ayrıca TCK 158’in genel ceza aralığı ve (e) bendine özgü artırımlar belirtilmiştir:

Notlar:
¹ TCK 158 genel kural olarak 3-10 yıl hapis ve 5000 güne kadar adli para cezası öngörür.
² TCK 158/1-e bendinde (ayrıca f, j, k, l bentlerinde) cezanın alt sınırı 4 yıl olarak belirlenmiştir. Bu hallerde verilecek adli para cezası da suçtan elde edilen kazancın en az iki katı olmak zorundadır. 5000 gün üst sınırı geçilmemekle birlikte, mahkeme yararın büyüklüğüne göre bu miktarı hesaplar.

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, kamu kurumunu hedef alan dolandırıcılık suçlarında hem asgari hapis cezası daha yüksektir hem de para cezası miktarı elde edilen menfaate göre ağırlaştırılmaktadır. Ayrıca TCK 158 kapsamında, suç üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenirse ceza yarı oranında artırılır; eğer suç işlemek için oluşturulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenirse ceza bir kat artırılır (TCK 158/3). Bu nedenle birden fazla failin olduğu veya organizasyon içinde işlendiği iddia edilen olaylarda, avukatlar bu hükümlerin uygulanma ihtimalini göz önünde bulundurmalıdır.

TCK 158/1-e için Savunma Stratejileri ve Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar

Kamu kurumlarını zarara uğratan dolandırıcılık suçlarında ceza avukatlarının etkili bir savunma yapabilmesi için şu stratejiler ve noktalara dikkat etmesi önerilir:

• Suç Niteliğinin Tartışılması: Öncelikle fiilin gerçekten TCK 158/1-e kapsamına girip girmediğini sorgulayın. Kurumun statüsünü inceleyin: Müvekkilin eyleminden etkilenen kuruluş kanunen bir kamu kurumu değilse (örneğin yarı kamusal bir kuruluş veya özel hukuk tüzel kişisi ise), nitelikli dolandırıcılık değil basit dolandırıcılık veya başka bir suç söz konusu olabilir. Suçun niteliğini aşağı çekmek, cezada büyük fark yaratacaktır.

• Hile Unsurunun Değerlendirilmesi: Yapılan eylemin hile derecesini analiz edin. Yargıtay kararları, dolandırıcılık için aldatıcı hilenin yoğunluğuna önem vermektedir. Müvekkilin beyan veya eylemi, ortalama bir kamu görevlisini aldatacak mahiyette değilse veya sadece gerçeğin kısmen gizlenmesi şeklinde hafifse, savunmada “hile unsuru gerçekleşmedi” iddiasını vurgulayın. Örneğin, kurum basit bir ihmalle ödeme yaptıysa ve ortada ustaca planlanmış bir aldatma yoksa, dolandırıcılık suçunun unsurlarının oluşmadığı ileri sürülebilir.

• Zarar ve Nedensellik İncelemesi: Kamu kurumunun gerçekten zarara uğrayıp uğramadığını tespit edin. Eğer kurum herhangi bir ödeme yapmadıysa veya yapılan ödeme sonradan idari olarak geri alındıysa, dolandırıcılık suçu oluşmamış veya en azından teşebbüs aşamasında kalmış olabilir. Bu durumda avukat, müvekkilin lehine teşebbüs hükümlerinin veya farklı suç tiplerinin (örn. sadece sahtecilik) uygulanmasını talep edebilir. Zararın ispatı konusunda kurum kayıtlarını, müfettiş raporlarını inceleyin; şüphe varsa “şüpheden sanık yararlanır” ilkesine dayanarak müvekkilin aleyhine yorumlanmasını engelleyin.

• Etkin Pişmanlık ve Zararın Giderilmesi: Müvekkile, imkan dahilinde zararı en kısa sürede ve tamamen ödemesi yönünde tavsiyede bulunun. Bu hem az önce anlatılan etkin pişmanlık indirimlerinden yararlanmasını sağlar, hem de yargılama mercilerinde iyi niyet göstergesi olarak değerlendirilir. Özellikle alt sınırı yüksek olan 158/1-e suçunda, pişmanlık indirimi almadan hüküm giymek 4 yıl ve üzeri cezaları gündeme getirecektir. Zarar ödendiğinde cezada ciddi indirim olacağı gibi, cezanın ertelenmesi veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) ihtimali de doğabilir. Savunma stratejisini, zararın ödendiğini belgeleyip mahkemeye sunmak üzerine kurmak çoğu zaman en etkin yoldur.

• Zincirleme Suç Uygulaması: Müvekkilin birden çok eylemi varsa, bunların zincirleme suç kapsamında tek suç sayılması için argüman geliştirin. Örneğin SGK’ya üç ayrı dönemde sahte bildirim yapılmışsa, bunları ayrı ayrı suçlar yerine aynı suçu kesintisiz şekilde devam ettirme (TCK 43) olarak nitelendirmek, cezanın toplanması yerine bir kez ceza alıp %50 arttırım uygulanmasıyla sonuçlanır. Zincirleme suç savunması, müvekkili birden fazla mahkumiyetin toplanması riskinden koruyabilir.

• Örgüt Suçlamasına Karşı Savunma: Birden fazla sanığın bulunduğu karmaşık dosyalarda, savcılık eylemi örgüt faaliyeti kapsamında gösterebilir. Bu durumda ceza bir kat artacaktır. Savunmada, müvekkilin örgüt kurma veya yönetme kastı olmadığını, olayın bir suç örgütü faaliyeti değil basit bir işbirliği veya adi ortaklık kapsamında gerçekleştiğini vurgulayın. Örgüt suçlamasının düşmesi, cezayı yarı yarıya azaltabileceği için bu konuda delilleri titizlikle tartışın (örneğin, sanıklar arasında hiyerarşi, devamlılık, planlı bir yapı olmadığını gösterin).

• Belgede Sahtecilik ve Diğer Suçlar: Kamu kurumuna karşı dolandırıcılık vakalarında çoğunlukla resmi veya özel belgede sahtecilik, görevi kötüye kullanma gibi suçlar da iddianamede yer alır. Savunma hazırlarken, her bir suç için ayrı unsurları değerlendirin. Bazı durumlarda, aynı fiilden hem dolandırıcılık hem de sahtecilik oluşacağı için fail ayrı ayrı ceza alabilir. Ancak, belgenin suçun işlenmesinde araç olarak kullanıldığı hallerde içtima hükümlerini ve Yargıtay’ın bu konudaki kararlarını inceleyerek, müvekkil lehine daha az ceza çıkması için hangi suçtan hüküm kurulmasının daha uygun olduğunu tartışın. Örneğin, sahte belgenin tek başına bir menfaat sağlamadığı, dolandırıcılık suçunun parçası olduğu durumlarda cezada hakkaniyetli bir uygulama için mahkemeden lehe takdir uygulamasını talep edebilirsiniz.

• Delillerin Toplanması ve İncelenmesi: Bu tür davalarda müfettiş raporları, kurum iç yazışmaları, elektronik kayıtlar kritik delillerdir. Avukat olarak, tüm delillerin usulüne uygun toplanıp toplanmadığını denetleyin. Özellikle SGK veya vergi dolandırıcılığı davalarında teknik raporlar, hesap bilirkişi incelemeleri istenmelidir. Yargıtay, bu tip karmaşık mali konularda mahkemelerin resen araştırma yükümlülüğüne dikkat çekmektedir. Eğer eksik inceleme varsa (örneğin sadece beyanlara dayanılmışsa), bunun giderilmesini talep edin. Kurum yetkililerinin tanık olarak dinlenmesi, müvekkilin hilesinin gerçekten yanıltıcı olup olmadığının anlaşılması açısından faydalı olabilir. Uygulamada bazen kurum personelinin ihmali de zararın oluşmasında rol oynar; bu da hilenin ağırlığını tartışırken savunma argümanı olarak kullanılabilir.

TCK 158/1-e Yargılamalarında Yer Alan Ceza Avukatlarına Öneriler

Sonuç olarak, TCK m.158/1-e kapsamında kamu kurum ve kuruluşlarını hedef alan dolandırıcılık suçu, ağır cezalara ve karmaşık yargılama süreçlerine yol açan ciddi bir suç tipidir. Ceza avukatları için bu alanda etkili bir savunma geliştirmek, hem mevzuata hem de güncel Yargıtay içtihatlarına vakıf olmayı gerektirir. Aşağıda, bu tür davalarda avukatlar için yol gösterici bazı öneriler derlenmiştir:

• Mevzuatı ve İçtihatı Takip Edin: Kamu zararına dolandırıcılık konusunda kanun hükümleri ve Yargıtay kararları sürekli gelişmektedir. Özellikle Yargıtay 15. Ceza Dairesi’nin güncel kararlarını takip ederek savunmanızı destekleyecek emsal kararları not edin. Her yeni içtihat, savunmada kullanılabilecek değerli bir argüman olabilir.

• Müvekkille İşbirliği ve Şeffaflık: Müvekkilinize suçun ciddiyetini ve olası cezai sonuçları açıkça anlatın. Onunla işbirliği halinde, olayın tüm detaylarını öğrenmeye çalışın. Savunma stratejisini belirlerken müvekkilin niyetini, eylemin arka planını ve varsa kurumdaki süreçleri tam olarak anlamaya gayret edin. Müvekkil zararı ödemeye istekliyse, bunu gecikmeden gerçekleştirmesi için yol gösterin.

• Uzmanlardan Faydalanın: Özellikle vergi, SGK gibi teknik konular içeren dolandırıcılık iddialarında bir bilirkişi veya uzman görüşü almak savunmayı güçlendirebilir. Mali raporlar, sigorta kayıtları gibi karmaşık verileri anlamak ve mahkemeye anlatmak için bu alandaki uzmanlarla çalışmaktan çekinmeyin.

• Alternatif Çözüm Yollarını Değerlendirin: Bazı durumlarda müvekkil için idari para cezası, yapılandırma gibi adli süreç dışı çözümler mümkün olabilir. Örneğin vergi dolandırıcılığı iddiasında, vergi aslının ödenmesi halinde etkin pişmanlık dışında da bazı idari avantajlar doğabilir. Ceza davası devam ederken müvekkilin diğer yükümlülüklerini yerine getirmesi, mahkemenin takdirinde olumlu rol oynayabilir.

• Makul Ceza ve Çözüm Hedefi: Savunmanın nihai hedefini gerçekçi belirleyin. TCK 158/1-e suçunda beraat almak zor olabilir; bu durumda cezada indirim sağlayacak unsurları azami ölçüde kullanmaya odaklanın. Etkin pişmanlık indirimi, zincirleme suç uygulaması, iyi hal indirimi, takdiri indirim nedenleri gibi tüm enstrümanları hukuka uygun şekilde sunarak mahkemenin makul bir ceza vermesini hedefleyin. Gerektiğinde, müvekkille istişare ederek cezayı kabul edip zararın giderilmesine dayalı bir savunma çizgisi izlemek uzun vadede en iyi sonuç olabilir.

Sonuçta, kamu kurumları zararına dolandırıcılık suçu dosyaları titiz bir hazırlık ve strateji gerektirir. Aktif bir savunma, zamanında zarar giderme ve içtihatlara dayalı argümanlar ile ceza avukatları müvekkillerinin hak ve menfaatlerini en iyi şekilde koruyabilir. Bu alan karmaşık olsa da, doğru adımlar atıldığında olumsuz sonuçların etkili bir şekilde azaltılması mümkündür. Avukatlar, her aşamada müvekkiline yol göstererek, hukuki süreçte en doğru kararları almasına yardımcı olmalıdır. Böylece, yüksek ceza riski barındıran TCK 158/1-e davalarında dahi olabilecek en lehe neticelerin alınması sağlanabilir.