İş hayatında disiplin, güven ve iyi niyet kuralları esastır. Ancak bazı hallerde işçi ya da kamu personelinin bu temel kurallara aykırı davranışları, tazminatsız fesih veya <stronggörevden uzaklaştırma sonucunu doğurabilir. Hem 4857 sayılı İş Kanunu hem de 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve Askeri Ceza Kanunu bu tür durumlar için detaylı hükümler içermektedir.
İşçilerde Disiplinsizlik ve Ahlaka Aykırılık Nedeniyle Tazminatsız Fesih
4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesi, işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkını düzenler. Bu maddenin II. fıkrası, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlarını tazminatsız fesih sebebi olarak kabul eder.
Tazminatsız Fesih Sebepleri
- İşe girişte yanıltıcı bilgi verilmesi,
- İşverene, ailesine veya diğer çalışanlara hakaret/saldırı,
- Cinsel taciz, sataşma, tehdit,
- İşyerinde hırsızlık, belgelerde sahtecilik,
- İzinsiz devamsızlık (2 ardışık gün, 1 ayda 3 iş günü vs.),
- İş güvenliğini tehlikeye atmak,
- Görevlerini yerine getirmekte ısrarla kusurlu olmak.
Yargıtay 9. HD, 2020/10984 E., 2021/4729 K.: “İşyerinde hakaret eden işçinin iş akdi, 4857 sayılı Kanun m. 25/II gereğince tazminatsız feshedilebilir.”
İşçinin Tazminat Hakkı Doğar mı?
Bu fesih türü haklı neden sayıldığından işçi, kıdem ve ihbar tazminatı alamaz. Ancak kullanılmamış yıllık izin ücretleri ödenir.
Yargıtay 22. HD, 2018/1439 E., 2019/2191 K.: “Haklı nedenle yapılan fesihte kıdem ve ihbar tazminatı ödenmez.”
Devlet Memurlarında Disiplinsizlik ve Ahlaki Nedenlerle Görevden Uzaklaştırma
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre, kamu görevlisinin ahlaki veya disiplin yönünden göreve devamı sakıncalı görülürse görevden uzaklaştırma işlemi uygulanabilir. Bu işlem, olup geçicidir.
Görevden Uzaklaştırma Yetkisi Kimdedir?
- Yetkili Amirler,
- Bakanlıklar, Valilikler, Kaymakamlıklar,
- Müfettişler veya Soruşturmacılar tarafından alınabilir.
Danıştay 12. Daire, 2017/2583 E., 2019/8341 K.: “Görevden uzaklaştırma, disiplin soruşturması kapsamında uygulanan geçici bir önlemdir.”
Disiplin Soruşturması Neticesinde Alınabilecek Cezalar
- Uyarma
- Kınama
- Aylıktan kesme
- Kademe ilerlemesinin durdurulması
- Devlet memurluğundan çıkarma (en ağır ceza)
Danıştay 5. Daire, 2020/2194 E., 2021/3783 K.: “Disiplin cezası verilmeden önce ilgili memurun savunmasının alınması zorunludur.”
TSK Personelinde Disiplinsizlik Nedeniyle Ayırma
Askeri personel hakkında disiplinsizlik veya ahlaki zaafiyet nedeniyle meslekten çıkarma işlemleri Askeri Ceza Kanunu, 926 sayılı TSK Personel Kanunu ve ilgili yönetmeliklere göre yürütülür.
TSK’dan Ayırma Sebepleri (ASK. CEZA K. m. 30)
- Aşırı borçlanmak, borçları ödememek
- Ahlaki zaafiyet, iffetsiz yaşam biçimi
- Siyasi veya ideolojik faaliyetler
- Firara teşebbüs etmek veya firar
- Gizli bilgileri ifşa etmek
- Gayri tabii cinsel davranışlar
AYİM 2. Daire, 2014/2467 E., 2015/3281 K.: “Disiplin zafiyeti ve ahlaki yetersizlik nedeniyle TSK’dan çıkarma işlemi hukuka uygundur.”
Memurlarda Göreve İade Süreci
Görevden uzaklaştırılan memur, eğer disiplin soruşturmasında suçsuz bulunursa veya idari mahkemeden iptal kararı alırsa göreve iade edilir.
Danıştay 2. Daire, 2015/4976 E., 2016/7291 K.: “Soruşturma neticesinde memur hakkında işlem yapılmazsa görevine iade zorunludur.”
Göreve İade Dilekçesi Örneği
T.C. ………………… VALİLİĞİ’NE KONU: Haksız görevden uzaklaştırma işlemine itiraz ve göreve iade talebi AÇIKLAMA: …/…/… tarihli işlemle hakkımda tesis edilen görevden uzaklaştırma kararı, tarafıma bildirilen iddiaların mesnetsiz olması ve hakkımda açılan disiplin soruşturmasının lehime sonuçlanması nedeniyle hukuka aykırıdır. 657 sayılı Kanun’un 137. ve devamı maddeleri uyarınca görevime iademi ve özlük haklarımın (ücret, kademe, hizmet süresi vs.) tarafıma iadesini talep ederim. Gereğini bilgilerinize arz ederim. Ad – Soyad: ………………… T.C. No: ………………… Tarih: ………………… İmza: …………………
İster özel sektörde işçi, ister memur ya da TSK personeli olsun, disiplin ve ahlaki durumlara dayalı görevden ayırma işlemleri ciddi sonuçlar doğurur. İşverenin veya idarenin bu işlemleri , <strongusulüne uygun ve <strongorantılı biçimde gerçekleştirmesi şarttır. Aksi halde, mağdur edilen kişinin görevine iadesi ve tüm özlük haklarının iadesi mümkündür. Bu süreçte uzman bir avukattan yardım alınması tavsiye edilir.
