Boşanma Durumunda Çocuğun Velayeti Kime Verilir? Mahkemenin Velayet Kararında Dikkate Aldığı Ölçütler
Boşanma kararı alan eşler için en kritik konulardan biri, çocukların velayetinin kimde kalacağıdır. Evliliğin sona ermesiyle birlikte sadece eşler değil, çocuklar da bu süreçten doğrudan etkilenir. Çocuğun hangi ebeveynin yanında kalacağı, onun geleceği üzerinde kalıcı etkiler bırakır. Bu nedenle velayet kararı yalnızca anne ve baba arasındaki bir mesele değil; aynı zamanda çocuğun yüksek yararını esas alan bir hukuki değerlendirmedir.
Velayet Nedir?
Velayet, çocuğun bakım, eğitim, gözetim ve temsil gibi yaşamsal tüm haklarının kime ait olacağını belirleyen hukuki bir yetkidir. Türk Medeni Kanunu’na göre evlilik devam ettiği sürece velayet hakkı ortak olarak anne ve babaya aittir. Ancak boşanma hâlinde bu hak eşlerden yalnızca birine verilir.
Velayet Kime Verilir? Hangi Ölçütler Esas Alınır?
Mahkemeler velayet kararını verirken tek bir kıstasa bakmaz. Her olayın kendine özgü koşulları çerçevesinde çok sayıda etmen değerlendirilir. Bunlar arasında en temel ilke, çocuğun üstün yararıdır. Aile Mahkemesi hâkimi, çocuğun fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimini en iyi şekilde sağlayacak ebeveyni belirlemeye çalışır.
Mahkemelerin Değerlendirdiği Temel Kriterler
- Çocuğun yaş ve gelişim durumu: Özellikle 0-4 yaş arası çocukların anne bakımına ihtiyaç duyduğu varsayılır.
- Çocuğun duygusal bağlılığı: Hangi ebeveyne duygusal olarak daha çok bağlıysa bu dikkate alınır.
- Çocuğun yaşam standartları: Hangi ebeveyn daha sağlıklı, düzenli ve güvenli bir ortam sunabiliyorsa o tercih edilir.
- Kardeşlerin bir arada tutulması: Kardeşlerin birbirinden ayrılmaması temel ilkelerden biridir.
- Ebeveynlerin karakteri ve yaşam tarzı: Tarafların alışkanlıkları, yaşam disiplini ve çocukla ilgilenme potansiyeli dikkate alınır.
Ek Kriterler ve Uygulama Esasları
- Eğitim ve sosyal gelişim olanakları: Hangi ebeveyn çocuğun eğitimine daha çok katkı sağlayacaksa o tercih edilir.
- Ekonomik durum: Velayet kararı sadece gelir düzeyine göre verilmez. Ancak çocuğun ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir maddi düzene sahip olunması önemlidir.
- Mahkeme uzman görüşleri: Hâkim, pedagog veya sosyal çalışmacı raporları doğrultusunda karar verebilir.
- Çocuğun görüşü: 12 yaş ve üzeri çocukların görüşü alınır. Bu görüşler bağlayıcı değil, yol gösterici niteliktedir.
Çocuğun Menfaatleri Ne Anlama Gelir?
Çocuğun menfaati, onun fiziksel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve sosyal gelişiminin güvence altına alınması anlamına gelir. Mahkemeler, çocuğun bu gelişim alanlarını en iyi kim sağlayacaksa velayeti ona verir. Ebeveynlerden biri çocukla daha sağlıklı iletişim kuruyorsa, eğitimine önem veriyorsa ve istikrarlı bir hayat sunuyorsa, mahkeme o taraf lehine karar verir.
Velayet Hakkı Nasıl Kullanılır ve Sınırlanabilir mi?
Velayet hakkı, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Bu hak devredilemez, başka birine aktarılamaz veya tamamen feragat edilemez. Ancak çocuğun menfaati gerektiriyorsa mahkeme bu hakkı kısıtlayabilir veya değiştirebilir. Örneğin; velayeti alan ebeveyn çocuğa kötü davranıyorsa veya ilgilenmiyorsa, karşı taraf yeniden dava açarak velayet hakkının değiştirilmesini talep edebilir.
Velayet Kararına İtiraz Edilebilir mi?
Evet. Velayet kararlarına karşı istinaf ve temyiz yolları açıktır. Ayrıca boşanma sonrası koşullarda önemli değişiklikler yaşanırsa, yeniden velayet davası açılması mümkündür. Mahkeme, yeni durumu değerlendirerek velayet hakkını yeniden düzenleyebilir.
Velayet Sürecinde Avukat Desteği Neden Önemlidir?
Velayet davaları teknik, duygusal ve uzun süreli davalardır. Hangi belgelerin sunulması gerektiği, tanıkların nasıl dinleneceği, sosyal raporların nasıl yorumlanacağı gibi çok sayıda konu profesyonel destek gerektirir. Aile hukuku alanında deneyimli bir avukat, süreci etkili şekilde yöneterek müvekkilinin haklarını en iyi şekilde koruyabilir.
Sonuç
Boşanma sonrası çocuğun velayetinin kime verileceği, her zaman en çok tartışılan ve dikkatle değerlendirilmesi gereken konulardan biridir. Mahkemeler karar verirken çocuğun menfaatlerini ön planda tutar ve ebeveynler arasında adil bir değerlendirme yapar. Unutulmamalıdır ki, velayet hakkı ebeveynler için bir hak olmaktan çok, çocuğun geleceğine yönelik bir sorumluluktur.
