Boşanma Davalarında Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Evli çiftler boşanma kararı aldıktan sonra yalnızca duygusal bir ayrılık değil, aynı zamanda ciddi bir hukuki süreçle de karşı karşıya kalır. Bu sürecin en karmaşık ve önemli aşamalarından biri mal paylaşımıdır. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu, boşanma hâlinde eşler arasındaki mal rejiminin nasıl sona ereceğini ve malların nasıl paylaşılacağını açıkça düzenler.
Bu yazıda, boşanma davalarında mal paylaşımı sürecini detaylı biçimde ele alacağız. Edinilmiş ve kişisel malların ayrımı, mal rejiminin sona erme anı, denkleştirme, katkı ve değer artış payı gibi hukuki kavramlar üzerinden, tarafların haklarını daha bilinçli bir şekilde arayabilmesi amaçlanmaktadır.
1. Mal Rejimi Nedir ve Ne Zaman Sona Erer?
Mal rejimi, eşlerin evlilik süresince mallar üzerindeki hak ve sorumluluklarını belirleyen yasal düzenlemedir. 2002 yılından itibaren yürürlüğe giren 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu uyarınca, eşler aralarında başka bir mal rejimi kararlaştırmamışsa edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.
Mal rejimi şu durumlarda sona erer:
- Boşanma davası açılmasıyla birlikte (mahkeme kararı beklenmez),
- Eşlerden birinin ölümü,
- Mal rejiminin anlaşma yoluyla değiştirilmesi,
- Hâkimin talep üzerine mal ayrılığına karar vermesi.
Boşanma davası açıldığı anda mal rejimi sona ermiş kabul edilir ve tarafların evlilik birliği süresince edindiği mallar tasfiye edilir.
2. Edinilmiş Mal ve Kişisel Mal Ayrımı
Edinilmiş Mallar
Edinilmiş mallar, evlilik süresince eşlerin ortak katkılarıyla elde ettiği mal varlıklarıdır. Bunlara örnek olarak:
- Maaş, prim, ikramiye,
- Çalışma karşılığı elde edilen gelirler,
- Kira gelirleri,
- Emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatı,
- Aile konutu ve taşıtlar,
- Edinilmiş mallarla satın alınan taşınmazlar,
- Şirket hisseleri (belirli şartlarla).
Kişisel Mallar
Kişisel mallar ise evlilik öncesi edinilen veya evlilik süresince karşılıksız kazanılan mallardır:
- Mirastan kalan mallar,
- Bağış yoluyla edinilen taşınır/taşınmazlar,
- Kişisel kullanım eşyaları (cep telefonu, giysi),
- Manevi tazminat gelirleri.
Bu mallar paylaşıma tabi değildir. Ancak edinilmiş mallarla karışmışlarsa denkleştirme gündeme gelebilir.
3. Boşanmada Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Boşanma davasıyla birlikte mal rejimi sona erdiğinde, mahkeme öncelikle eşlerin edinilmiş ve kişisel mallarını ayırır. Sonrasında edinilmiş mallar eşit olarak paylaştırılır. Paylaştırma yapılırken aşağıdaki hususlara dikkat edilir:
- Malların hangi tarihte edinildiği,
- Kimin adına kayıtlı olduğu,
- Hangi malın kişisel, hangisinin edinilmiş mal olduğu,
- Katkı ve denkleştirme taleplerinin varlığı.
Mahkeme, tarafların beyanlarını, tapu kayıtlarını, banka belgelerini ve tanık anlatımlarını dikkate alarak karar verir.
4. Denkleştirme Nedir?
Bazı durumlarda eşlerden biri, edinilmiş mal kapsamında bir mülkü kişisel malı kullanarak (örneğin miras yoluyla gelen para ile) satın alabilir. Bu durumda mahkeme, denkleştirme yaparak eşin katkısını hesaba katar ve bu oranda iade hükmü kurar.
5. Katkı Payı Alacağı Davası Nedir?
Bir eşin, diğer eşin adına kayıtlı taşınmaz ya da araca katkı sağlaması durumunda açtığı davadır. Örneğin kadın, ev almak için ziynet eşyalarını bozdurmuşsa, bu ev eşinin adına kayıtlı bile olsa katkı payı alacağı davası açabilir.
Bu dava boşanma davasıyla birlikte açılabileceği gibi, boşanma kesinleştikten sonra da açılabilir. Ancak 10 yıllık zamanaşımı süresi vardır.
6. Değer Artış Payı Alacağı Davası
Bir eş, diğerinin mal varlığı değerinin artmasına neden olacak şekilde katkı sağlamışsa, bu katkısını değer artış payı davasıyla talep edebilir. Örneğin bir eşin otomobiline diğer eş masraf yapmış, bakım veya aksesuarlarla değerini yükseltmişse bu katkı dikkate alınır.
7. Şirket Hisseleri Nasıl Paylaşılır?
Şirket hisseleri evlilik süresinde edinilmişse, yani 2002 sonrası kurulmuş veya devralınmışsa, eşler bu hisseler üzerinde ortak hak iddia edebilir. Ancak hisse, eşin kişisel emeğiyle değer kazandıysa; bu durumda mal rejimi tasfiyesinde farklı uygulamalar yapılabilir.
8. Aldatma Durumunda Mal Paylaşımı Nasıl Etkilenir?
Zina veya aldatma gibi özel boşanma sebepleri, eşin ağır kusurlu olduğunu gösterir. Kusurlu eş, mal paylaşımında hak kaybına uğrayabilir. Ancak TMK m. 236/2 hükmü uyarınca; kusurun tek başına mal paylaşımını ortadan kaldırması mümkün değildir. Hâkim, hakkaniyet ölçüsünde tasfiyeye karar verir.
9. Mal Paylaşımı Davası Ne Zaman Açılır?
Mal paylaşımı davası, boşanma davasıyla birlikte ya da boşanma kesinleştikten sonra ayrı bir dava olarak açılabilir. En geç boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren 10 yıl içinde açılması gerekir. Aksi hâlde hak zamanaşımına uğrar.
10. Mal Paylaşımı Sürecinde Avukatın Rolü
Mal rejiminin sona erdirilmesi ve tasfiye süreci teknik bilgi ve yargı pratiği gerektirir. Denkleştirme, katkı payı, değer artışı gibi konuların yanlış hesaplanması telafisi zor hak kayıplarına neden olabilir. Bu nedenle, aile hukuku alanında uzman bir boşanma avukatı ile çalışmak, sürecin sağlıklı ilerlemesini sağlar.
Sonuç
Boşanma süreci yalnızca duygusal değil, aynı zamanda ciddi malî sonuçlar da doğurur. Tarafların evlilik süresince edindiği mal varlıklarının paylaşımı, yasal düzenlemelere uygun şekilde ve doğru delillerle yapılmalıdır. Özellikle katkı oranları, denkleştirme talepleri ve hisse ortaklıkları gibi konular mutlaka teknik bilgiyle değerlendirilmelidir.
İzmir’de boşanma davası açmayı düşünen bireylerin, mal paylaşımı konusunda karşılaşabileceği hak kayıplarını önlemek için bir aile hukuku uzmanı avukata danışmaları en doğru yoldur.
