1) Kanuni Çerçeve ve Madde Metninin Özeti
TCK m.107/1 (özet): Hakkı olan veya yükümlü olduğu bir şeyi yapacağından ya da yapmayacağından söz ederek bir kimseyi kanuna aykırı ya da yükümlü olmadığı bir şeyi yapmaya/yapmamaya veya haksız çıkar sağlamaya zorlayan kişi 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve adli para cezasıyla cezalandırılır.
TCK m.107/2 (özet): Kendisine veya başkasına yarar sağlamak amacıyla bir kişinin şeref ve saygınlığına zarar verecek hususları açıklamakla/isnat etmekle tehdit edilmesi hâlinde de birinci fıkraya göre cezaya hükmolunur.
Korunan hukuki değer, kişinin irade özgürlüğü ve şeref–saygınlık alanıdır. Şantaj, tehdit (m.106) ve cebir (m.108) ile akrabadır; ancak şantajda ya hak/ yükümlülük kaldıraç yapılır ya da şeref–saygınlık üzerinden menfaat temini hedeflenir.
2) Şantaj Suçunun Konusu, Fail ve Mağdur
- Fail: Herkes olabilir; özel faillik şartı aranmaz.
- Mağdur: Herkes olabilir; pratikte gerçek kişiler ön plandadır. Tüzel kişiler yönünden fiiller çoğu kez tüzel kişi temsilcisi üzerinden somutlaşır.
- Konu: 107/1’de “hak veya yükümlülük” bir baskı aracına dönüşür; 107/2’de “şeref–saygınlık” zedelenmesi tehdidi menfaat içindir.
3) Şantaj Suçunun Unsurları
3.1. TCK m.107/1 – Hak/Yükümlülük Kötüye Kullanılarak Zorlama
- Hareket: Fail, hakkı olan veya yükümlü olduğu bir şeyi yapacağını/ yapmayacağını bildirerek mağduru kanuna aykırı ya da yükümlü olmadığı bir davranışa zorlar; yahut haksız çıkar sağlar.
- Netice: Zorlamanın oluşturulması yeterlidir; mağdurun isteneni yapması şart değildir.
- Manevi unsur: Genel kast yeterlidir. Failin, hak/ yükümlülüğü “kaldıraç” yaptığını bilmesi gerekir.
Örnek yaklaşım: “Hakkında savcılığa ihbarda bulunurum; ihaleyi bana ver.” Burada ihale mevzuatına aykırı sonuç teminine zorlama söz konusudur. Buna karşılık, meşru bir alacağı tahsil amacıyla “ödemeyi yapmazsan yasal yollara başvururum” demek tek başına şantaj oluşturmaz.
3.2. TCK m.107/2 – Şeref–Saygınlık Üzerinden Menfaat
- Hareket: Şeref ve saygınlığa zarar verecek hususların açıklanacağı/isnat edileceği tehdidi.
- Amaç: Kendisine veya başkasına yarar sağlama (ayırt edici ölçüt).
- Yaptırım: 107/1 ile aynıdır.
Dijital görünüm: Özel fotoğraf–video, ekran görüntüsü veya eski mesajların “para göndermezsen ifşa ederim” şeklinde menfaat için kullanılması tipik 107/2 senaryosudur.
3.3. Tamamlanma–Teşebbüs
Şantaj, zorlamanın ortaya çıkmasıyla tamamlanabilir; menfaatin fiilen sağlanması şart değildir. Fail icra hareketlerine başlamış ancak neticeye ulaşamamışsa teşebbüs hükümleri uygulanabilir.
4) Tehdit (m.106) – Şantaj (m.107) Ayrımı
Tehdit suçu konusu hukuka aykırı bir kötülük (hayata/bedene/ malvarlığına zarar verme vb.) iken, şantajda ya hak/ yükümlülük baskı aracı yapılır (107/1) ya da şeref–saygınlık üzerinden yarar amaçlanır (107/2). Bu ayrım, nitelendirme, delil standardı, uzlaştırma ve yaptırım bakımından doğrudan sonuç doğurur.
4.1. Kısa Karşılaştırma Tablosu
| Kriter | Tehdit (TCK 106) | Şantaj (TCK 107/1) | Şantaj (TCK 107/2) |
|---|---|---|---|
| Temel davranış | Hukuka aykırı kötülük tehdidi | Hak/ yükümlülüğü baskıya dönüştürme | Şeref–saygınlık üzerinden menfaat |
| Amaç | Korkutma/ yıldırma | Kanuna aykırı netice/ haksız çıkar | Yarar sağlama |
| Uzlaştırma | Vaka bazlı | Yetişkin failde kuralen yok | Yetişkin failde kuralen yok |
| Yaptırım bandı | Varyantına göre | 1–3 yıl + adli para | 1–3 yıl + adli para |
Tck M. 106’Da Düzenlenen Tehdit Suçu Ile M. 107’De Düzenlenen Şantaj Suçu Karşılaştırması
5) Cezası ve Yaptırım Rejimi
- Temel ceza: 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve ayrıca adli para cezası (en çok 5.000 güne kadar).
- Seçimlik-hapis/para: Hapis cezası ile adli para cezası birlikte öngörülmüştür. Gün sayısı belirlenirken failin iktisadi durumu ve fiilin ağırlığı dikkate alınır.
- Lehe düzenlemeler: Zararın giderilmesi, pişmanlık, sabıka durumu ve yargılama tutumu ceza bireyselleştirmesine etki eder.
6) Şikâyet, Uzlaştırma, Görevli Mahkeme
- Şikâyete bağlılık: Şantaj suçu re’sen soruşturulur; kural olarak şikâyete tabi değildir.
- Uzlaştırma: Genel rejimde yetişkin fail yönünden şantaj uzlaştırma kapsamında değildir. Çocuk failler bakımından dosya şartlarına göre uzlaştırma değerlendirilebilir.
- Görevli mahkeme: Temel hâliyle Asliye Ceza Mahkemesi görevlidir.
7) Şantaj Suçu ve HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması)
Hükmolunan hapis cezası 2 yıl veya daha az ise ve CMK 231 koşulları (örneğin sanığın sabıkasızlığı, kişilik özellikleri, zarar–zararın giderilmesi, yeniden suç işlemeyeceği kanaati) birlikte gerçekleşiyorsa HAGB kararı verilebilir. HAGB, denetim süresi içinde kasten yeni suç işlenmemesi ve yükümlülüklere uyulması hâlinde hükmün açıklanmaması ve davanın düşmesi sonucunu doğurur.
8) Şantaj Suçundan Tutuklama ve “Katalog Suç” Bağlamı
Şantaj, CMK 100/3’teki katalog suçlar arasında sayılmaz. Bununla birlikte somut delillere dayalı tutuklama nedenleri (kaçma, delil karartma tehlikesi vb.) mevcutsa hâkim tarafından tutuklama kararı verilebilir; katalog karinesi uygulanmaz.
9) Şantaj Dava Zamanaşımı
Üst sınır 3 yıl olduğundan olağan dava zamanaşımı 8 yıldır (TCK 66/1-e). Zamanaşımı; soruşturma–kovuşturma sırasında kesilme ve durma sebeplerine bağlı olarak uzayabilir.
10) Deliller ve Bilişim Suçları Kanıt Mimarisi
- Mesajlaşma/DM/e-posta: İçerik, tarih–saat, gönderen–alan bilgisi ve mümkünse ham veri olarak yedeklenmelidir.
- Ekran görüntüleri: Asıllarıyla desteklenmeli; mümkün oldukça cihaz–uygulama logları alınmalıdır.
- Para transferi: IBAN, cüzdan adresi, makbuz/dekont, ödeme talimatları.
- IP ve erişim logları: Talep yazıları zamanında gönderilmezse log saklama süreleri nedeniyle delil kaybı yaşanabilir.
- Yasak delil riski: Gizli kayıt ve iletişimin denetlenmesi tedbirleri, kanunun çerçevesi içinde olmalıdır; tesadüfî delil ve hukuka aykırı elde edilen deliller tartışmalı sonuçlar doğurabilir.
11) İçtima, İştirak ve Teşebbüs İlişkileri
- İçtima: Şantaj eylemi, koşullarına göre hakaret (m.125), özel hayatın gizliliğini ihlal (m.134), verileri hukuka aykırı ele geçirme–yayma (m.136–138) ile birlikte gündeme gelebilir. Fikrî/gerçek içtima değerlendirmesi yapılır.
- İştirak: Azmettiren veya yardım edenin konumu, somut katkı düzeyi ve fiil üzerindeki hâkimiyete göre belirlenir (TCK 37–41).
- Teşebbüs: Fail zorlamayı başlatmış, ancak neticeyi elde edememişse teşebbüs hükümleri uygulanabilir.
12) Uygulamadan Pratik Senaryolar (Tamamı Kurgusal Örneklerdir)
- Dijital ifşa tehdidi (107/2): Eski mesaj ve görüntüleri yayımlamakla tehdit eden fail, “para gönder” talebiyle menfaat amaçlar. Ekran görüntüsü + para transfer dekontu kritik delillerdir.
- İhbar kaldıraçı (107/1): “Seninle ilgili vergi ihbarı yaparım; ihaleyi bana ver.” Hak kullanımının kötüye kullanılması, kanuna aykırı sonuç temini hedefi vardır.
- Meşru talep – şantaj değil: “Borcunu ödemezsen yasal yollara başvururum.” Burada meşru alacak talep edilir; haksız çıkar/kanuna aykırı sonuç yoksa şantaj oluşmaz.
13) Mağdur ve Sanık Açısından Strateji
13.1. Mağdur İçin
- Delili güvenceye alın: Asıl dosyaları koruyun; bulut–cihaz yedekleri alın.
- Hızlı başvuru: C.Savcılığına şikâyet; gerekiyorsa erişimin engellenmesi/koruma tedbirleri.
- Tazminat: Ceza davasına paralel maddi–manevi tazminat stratejisi kurulabilir.
13.2. Şüpheli/Sanık İçin
- Doğru nitelendirme: Olay tehdit (m.106) kapsamında olabilir; 107 için hak/ yükümlülük kaldıraçı veya şeref–saygınlık üzerinden menfaat koşulları aranır.
- Haksız çıkar yokluğu: Talep meşru alacağa ilişkinse ve kanuna aykırı netice amaçlanmıyorsa, şantaj suçunun unsurları tartışılabilir.
- Ceza minimizasyonu: Zararın giderilmesi, pişmanlık, sabıka durumu; uygun ise HAGB, adli para, seçenek yaptırımlar gündeme gelir.
14) SSS – Sık Sorulan Sorular
Şantaj suçunun cezası nedir?
Temel hâlde 1–3 yıl hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası öngörülür. 107/1 ve 107/2 için yaptırım aynıdır.
Şantaj uzlaştırmaya tabi midir?
Genel rejimde yetişkin fail bakımından uzlaştırma kapsamında değildir. Çocuk failler yönünden dosya şartlarına göre uzlaştırma değerlendirilebilir.
HAGB mümkün mü?
Hükmolunan hapis cezası 2 yıl veya altı ise ve diğer CMK 231 koşulları mevcutsa mümkündür.
Şantaj katalog suç mu?
Hayır. Katalogda sayılmadığı için otomatik tutuklama karinesi yoktur; ancak somut nedenler varsa tutuklama yine mümkündür.
Delil olarak neler sunulmalı?
Mesaj/DM/e-posta asılları, ekran kayıtları, para transfer dekontları, IP–erişim logları, gerektiğinde uzman raporları. Delilin elde ediliş yöntemi hukuka uygun olmalıdır.
Tehdit–şantaj nasıl ayırt edilir?
Tehdidin konusu hukuka aykırı kötülüktür; şantajda ise ya hak/ yükümlülük kaldıraç yapılır (107/1) ya da şeref–saygınlık üzerinden menfaat amaçlanır (107/2).
15) Kontrol Listesi (Ön Başvuru/ Savunma Öncesi)
- Olay anlatımını kronolojik hale getirin; yazılı–sayısal delilleri toplayın.
- Meşru alacak–kanuna aykırı netice ayrımını netleştirin.
- 107/1 mi 107/2 mi? Doğru tiplendirme tüm stratejiyi değiştirir.
- Uzlaştırma (yalnız çocuk failler yönünden) ihtimalini erkenden değerlendirin.
- HAGB olasılığını artırmak için zarar giderimi ve pişmanlığı belgelendirin.
Şantaj suçu (TCK 107), kişinin irade özgürlüğünü ve şeref–saygınlığını koruyan kritik bir düzenlemedir. 107/1’de hak/ yükümlülük baskı aracına dönüştürülürken; 107/2’de şeref–saygınlık üzerinden yarar sağlama amaçlanır. Doğru nitelendirme, sağlam delil mimarisi ve uygun usulî strateji (uzlaştırma koşulları, HAGB, tazminat, erişimin engellenmesi vb.) dosya sonucunu doğrudan etkiler. Hem mağdurlar hem de şüpheli/sanıklar açısından, sürecin en başında deneyimli bir ceza avukatından profesyonel destek almak en doğru yaklaşımdır.
