1. Etkin Pişmanlığın Hukuki Dayanağı ve Ortak Özellikleri
Türk Ceza Kanunu’nun çeşitli maddelerinde düzenlenen etkin pişmanlığın ortak unsurları şunlardır:
- Failin pişmanlık göstermesi yalnızca sözle değil, somut davranışlarla olmalıdır.
- Zararın giderilmesi, suç ortaklarının ifşası veya örgüt faaliyetlerinin çözülmesine katkı gibi somut adımlar aranır.
- Etkin pişmanlık, kanunda öngörülen aşamaya uygun şekilde yerine getirilmelidir. (örneğin soruşturma – kovuşturma farkı, yakalama öncesi – sonrası ayrımı)
- Beyanların gönüllü ve samimi olması zorunludur.
2. Malvarlığına Karşı Suçlarda Etkin Pişmanlık (TCK m. 168)
Hırsızlık, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma gibi suçlarda mağdurun uğradığı zararın giderilmesi halinde failin cezasında indirim yapılır. Ancak indirim oranı, başvurunun yapıldığı aşamaya göre farklılık gösterir.
2.1. Soruşturma Aşamasında Etkin Pişmanlık
Fail soruşturma aşamasında, yani dava açılmadan önce zararı tamamen giderirse, mahkeme cezanın iki üçüncü (2/3) oranında indirilmesine karar verir. Bu, fail açısından en avantajlı dönemdir.
Yargıtay 6. Ceza Dairesi bir kararında, soruşturma aşamasında zararı gideren sanığın cezasında üst sınırdan indirim yapılması gerektiğini belirtmiştir.
2.2. Kovuşturma Aşamasında Etkin Pişmanlık
Zarar kovuşturma aşamasında yani dava açıldıktan sonra giderilirse, cezada daha düşük oranda indirim yapılır. Burada yarı (1/2) oranında indirim mümkündür.
Yargıtay 6. Ceza Dairesi bir kararında, kovuşturma aşamasında mağdur zararını gideren sanık hakkında etkin pişmanlık uygulanarak cezanın yarı (1/2) oranında indirildiği görülmektedir.
3. Uyuşturucu Suçlarında Etkin Pişmanlık (TCK m. 192)
Uyuşturucu suçlarında etkin pişmanlık, failin suç ortaklarını ifşa etmesi, uyuşturucu maddelerin yerini göstermesi veya uyuşturucunun dağıtım zincirini açıklaması ile gerçekleşir.
3.1. Suç İşlenmeden Önce EP (TCK m.192/1)
-
Fail, suç işlenmeden önce yetkili makamlara haber verirse, yani yakalanmadan önce suçun ortaya çıkmasını sağlar ve soruşturmaya yardımcı olursa: Hiçbir cezaya hükmolunmaz.
3.2. Yakalandıktan Sonra EP (TCK m.192/2)
-
Fail yakalandıktan sonra, suçun ortaya çıkarılmasına veya diğer faillerin yakalanmasına ciddi katkı sağlarsa: Verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
4. Örgütlü Suçlarda Etkin Pişmanlık (TCK m. 221)
Örgütlü suçlarda etkin pişmanlık hükümleri çok daha kapsamlıdır. Failin örgütün çözülmesine katkısı ve başvurunun zamanı önemlidir. Yakalama öncesi ve yakalama sonrası ayrımı burada kritik bir rol oynar.
4.1. Yakalama Öncesinde Örgütten Ayrılma
Fail, yakalanmadan önce örgütten kendi iradesiyle ayrılır ve örgütün faaliyetlerinin engellenmesine ciddi katkı sağlarsa hakkında ceza verilmez. Dava açılır ancak mahkemece EP hükümleri uygulanırsa, ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir. Bu durum özellikle terör örgütlerinde devletin bilgi edinmesini sağlayarak örgüt yapısının çözülmesine yardımcı olur.
4.2. Yakalama Sonrasında Pişmanlık Gösterme
Fail yakalandıktan sonra etkin pişmanlık gösterirse cezasında indirim yapılır. Ancak burada tam cezasızlık söz konusu değildir. Failin samimi beyanları ve örgütün çözülmesine katkısı ölçüsünde 1/3 ile 3/4 oranları arasında cezasında indirim yapılır.
4.3. FETÖ/PDY Davalarında Etkin Pişmanlık
FETÖ/PDY davalarında EP sıkça gündeme gelmiştir. Yargıtay’ın bu konuda öne çıkan kriterleri şunlardır:
- Sanığın örgüt içindeki konumunu ve faaliyetlerini ayrıntılı olarak açıklaması, örgütsel konumuna uygun düzeyde bilgi vermesi.
- Herhangi bir şey saklamadığı, tam teslimiyet halinde olduğunun anlaşılması.
- Örgütün başkaca üyelerinin deşifre edilmesine katkı sağlaması,
- Sadece “pişmanım” demekle yetinmeyip örgüt çözülmesine fiilen katkı sunması.
Konu hakkında daha ayrıntılı yazımızı okumak için:https://www.safsoz.av.tr/feto-davalarinda-etkin-pismanlik-izmir-ceza-avukati
5. Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Ceza İndirimleri
| Suç | Aşama / Durum | Etkin Pişmanlık Davranışı | Cezaya Etkisi |
|---|---|---|---|
| Malvarlığı Suçları (TCK 168) | Soruşturma Aşaması | Zararın tamamen giderilmesi | Ceza 2/3 oranında indirilir |
| Kovuşturma Aşaması | Zararın tamamen giderilmesi | Ceza 1/2 oranında indirilir | |
| Uyuşturucu Suçları (TCK 192) | Her aşama | Suç ortaklarını ifşa, uyuşturucu maddelerin yeri, dağıtım zinciri bilgisi | Cezasızlık veya 1/2 indirim |
| Örgütlü Suçlar / Terör (TCK 221) | Yakalama Öncesi | Örgütten gönüllü ayrılma ve yapıyı ifşa | Cezasızlık |
| Yakalama Sonrası | Samimi beyan, örgüt faaliyetlerini deşifre etme | 1/3 ile 3/4 arasında ceza indirimi |
İhtiyaç duyulması halinde tabloyu görsel olarak da ekliyoruz.
Etkin Pişmanlıktan Yararlananların Alabileceği Indirimler.
6. Ceza Avukatları İçin Stratejik Öneriler
Etkin pişmanlık savunmasının başarısı, doğru aşamada doğru adımların atılmasına bağlıdır:
- Mali suçlarda müvekkilin zararı soruşturma aşamasında gidermesi sağlanmalıdır; bu, en yüksek indirimi getirir.
- Uyuşturucu suçlarında, müvekkilin suç ortaklarını açıklaması halinde cezasızlık mümkün olacağından, beyanların ayrıntılı ve belgeli olması sağlanmalıdır.
- Örgütlü suçlarda yakalanmadan önce örgütten ayrılma çok büyük avantaj sağlar; yakalama sonrasında ise samimiyet testi önemlidir.
- Anlatımların teyide ve teşhise muhtaç olacağı unutulmamalıdır. Özellikle kovuşturma aşamasında Mahkeme salonlarında yapılan soyut anlatımlar, kolluk kuvvetleri tarafından bu kapsamda yeniden alınacak ifade ile somutlaştırılmaz ise katkı sağlamaz.
- Beyanların çelişkisiz, sürekli ve örgüt çözülmesine katkı sağlayacak düzeyde olması sağlanmalıdır.
Etkin pişmanlıktan nasıl yararlanılır? sorusunun cevabı, yalnızca pişmanlık beyanında bulunmakla değil; zararı gidermek, suç ortaklarını ifşa etmek veya örgüt çözülmesine katkı sunmakla mümkündür. TCK m.168’de soruşturma aşamasında zararı gidermek cezada en yüksek indirimi sağlar. TCK m.192’de uyuşturucu suçlarında suç ortaklarını ifşa etmek cezasızlık imkanı tanır. En kapsamlı düzenleme olan TCK m.221’de ise yakalama öncesinde örgütten gönüllü ayrılmak tamamen cezasızlık getirirken, yakalama sonrası yapılan samimi beyanlar cezada önemli indirim sağlar. Bu nedenle etkin pişmanlık, özellikle örgüt ve terör suçlarında sanık için hayatî öneme sahiptir. Ancak sürecin karmaşıklığı göz önünde bulundurulduğunda, mutlaka tecrübeli bir ceza avukatı desteği alınmalıdır.
