Türk Ceza Kanunu’nun 116. maddesi, bireyin özel hayatının en temel unsurlarından biri olan konut dokunulmazlığını korumaktadır. Konut dokunulmazlığını ihlal suçu, bir kimsenin rızası dışında konutuna, eklentilerine ya da iş yerine girmek veya rızaya aykırı olarak oradan çıkmamak suretiyle işlenebilir. Konut, bireyin mahremiyetinin somutlaştığı yerdir ve anayasal güvence altındadır.
Konut Dokunulmazlığının Anayasal Dayanağı
“Kimsenin konutuna dokunulamaz. Konutun bütünlüğü, özel hayatın gizliliği ve korunması ilkesiyle birlikte güvence altındadır.” (Anayasa m. 21)
Bu hükümle konut dokunulmazlığı, yalnızca ceza hukuku bakımından değil, aynı zamanda bir temel insan hakkı olarak anayasal düzeyde koruma altına alınmıştır.
TCK m. 116 Hükmü
TCK m. 116/1: “Bir kimsenin konutuna veya eklentilerine rızasına aykırı olarak giren ya da rızasıyla girmiş olduğu yerden çıkmayan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
TCK m. 116/2: “İşyerine karşı aynı fiillerin işlenmesi hâlinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen ceza yarı oranında indirilir.”
Korunan Hukuki Yarar
Konut dokunulmazlığı suçu ile korunan değer, bireyin özel hayatı ve mahremiyet alanıdır. Bu kapsamda yalnızca fiziksel olarak bir ev değil, bireyin barınma amacıyla kullandığı her yer bu korumanın kapsamına girer. Gecekondu, çadır, karavan, pansiyon odası gibi yerler de konut sayılır.
Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçunun Faili ve Mağduru
- Fail herkes olabilir (genel suç).
- Mağdur ise konut üzerinde fiilî hâkimiyeti bulunan kişidir. Malik olmak gerekmez. Kiracı da mağdur olabilir.
Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçunun Unsurları
- Failin konuta veya eklentilere rıza dışı girmesi veya
- Rıza ile girilmiş ancak çıkmamak suretiyle konutta kalmaya devam etmesi
Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçunun Cezası
| Suçun Türü | Ceza |
|---|---|
| Konut dokunulmazlığını ihlal | 6 ay – 2 yıl hapis |
| İş yerine izinsiz girme | 3 ay – 1 yıl hapis |
| Nitelikli hâller (cebir, silah vb.) | 1 yıl – 3 yıl hapis (artırım yapılır) |
Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu ile İlgili Yargıtay Kararları
1. Yargıtay 12. CD, E. 2016/15455 K. 2018/3602
Sanık, kiracı sıfatıyla tahliyesine karar verilen daireyi icra marifetiyle boşaltmasına rağmen, aynı gece tekrar daireye dönmüş ve kapıyı içeriden kilitlemiştir. Mahkeme, bu durumu konut dokunulmazlığının ihlali olarak kabul etmiş, Yargıtay da bu kararı onamıştır. Kiracı olunsa bile tahliye sonrası tekrar izinsiz girilmesi suç oluşturur.
2. Yargıtay 4. CD, E. 2019/7680 K. 2020/1821
Boşanma davası açılmış, tarafların birlikte yaşamadığı dönemde kocanın gece yarısı eve girip yatması “konut dokunulmazlığını ihlal” olarak kabul edilmiştir. Konutun maliki olması sonucu değiştirmemiştir.
3. Yargıtay 12. CD, E. 2014/21990 K. 2016/1534
Sanık, iş ilişkisi nedeniyle tanıdığı kadının evine onun bilgisi dışında kapıyı zorlayarak girmiştir. Cebir unsuru bulunmasa da izinsiz girme fiili sabittir. TCK 116’dan ceza verilmiştir.
4. Yargıtay 2. CD, E. 2018/7362 K. 2019/4085
Konutun eşi tarafından rızaya aykırı şekilde kilit değiştirilerek kullanılamaz hâle getirilmesi, pasif bir ihlal sayılmış ve ceza verilmemiştir. Bu karar, suçun oluşması için aktif eylem gerektiğini vurgulamıştır.
5. Yargıtay 4. CD, E. 2012/14773 K. 2013/25126
Sanığın köydeki eski evine, mirasçılar arasında paylaşım yapılmadan önce diğer mirasçının izni olmadan girmesi konut dokunulmazlığının ihlali sayılmıştır. Ortak malik olunsa bile fiilî hakimiyet başkasına aitse rıza aranmalıdır.
6. Yargıtay 4. CD, E. 2020/5432 K. 2021/6781
Sanık, üst kat komşusunun dairesine “sızıntı var” bahanesiyle girmiştir. Ancak ev sahibinin açıkça istememesine rağmen içeri girmeye devam etmiş, bu durum rızaya aykırılık doğurduğundan dolayı TCK 116 kapsamında cezalandırılmıştır.
7. Yargıtay 12. CD, E. 2013/20014 K. 2015/19299
Eski eşin çocukları görmek bahanesiyle gece geç saatlerde eve gelmesi ve kapıyı zorlayarak girmesi nitelikli ihlal sayılmış, suçun cebirle işlendiği kabul edilmiştir.
8. Yargıtay 4. CD, E. 2022/1370 K. 2022/9785
İşyeri niteliğindeki büroya gece saatlerinde müşteri gibi davranıp izinsiz giren sanığın eylemi, TCK 116/2 kapsamında değerlendirilmiş, cezada indirim yapılmıştır.
9. Yargıtay 2. CD, E. 2020/2374 K. 2021/3844
Kendisine ait olmayan yazlık eve ailesinin bilgisi dışında giren ve eşyaları toplayan kişi hakkında konut dokunulmazlığını ihlal suçu oluştuğu kanaatine varılmıştır.
Konut Dokunulmazlığını Ihlal Suçu Ve Davası
Nitelikli Haller
- Silahla işlenmesi (TCK m. 119)
- Gece vakti işlenmesi
- Birden fazla kişiyle birlikte işlenmesi
- Tehdit, cebir veya hile ile işlenmesi
- Kamu görevlisi tarafından görevinin sağladığı yetki kötüye kullanılarak işlenmesi
Bu nitelikli haller cezanın artırılmasına neden olur. Örneğin silahla gece vakti bir konuta izinsiz girmek, suçu ağırlaştırır ve ceza 1 yıldan 3 yıla kadar çıkabilir.
Yargılama Usulü ve Görevli Mahkeme
5271 sayılı CMK m. 11: “Asliye ceza mahkemesi, kanunda başka bir hüküm bulunmadıkça, ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen dava ve işleri görür.”
Bu suçla ilgili davalara asliye ceza mahkemesi bakar. Çünkü TCK m. 116 kapsamında öngörülen ceza miktarı itibariyle sulh ceza mahkemesinin görev alanına girmez.
Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçunda Şikâyet Süresi
Konut dokunulmazlığını ihlal suçunun takibi şikâyete bağlıdır. Şikâyet süresi, suçun ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 aydır (TCK m. 73). Bu sürenin geçirilmesi hâlinde kovuşturma yapılamaz.
Uzlaştırma
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu, uzlaştırma kapsamında değerlendirilebilir. Ancak nitelikli hâllerin varlığı bu durumu etkileyebilir. Özellikle cebir içeren vakalarda savcılık uzlaşma önermeyebilir.
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu, bireyin özel hayatına ve yaşam alanına yönelik ihlallerin cezai yaptırıma bağlandığı önemli bir düzenlemedir. Suçun oluşması için yalnızca fiilî giriş yeterli olabileceği gibi, rıza ile girilip sonrasında çıkmama gibi pasif eylemler de suç sayılabilir. Yargıtay uygulamaları, failin malik ya da eski eş olması gibi durumlarda dahi mağdurun fiilî hâkimiyetine üstünlük tanımakta ve bu hakkın rızaya dayalı kullanımını esas almaktadır.
