Cumhurbaşkanına hakaret Suçları / Davaları – İzmir Avukat

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu (TCK m. 299): Kapsamı, Uygulama Esasları ve Yargı Kararları

Cumhurbaşkanına hakaret suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 299. maddesi, “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” arasında yer alır. Son yıllarda kamuoyunda sıkça tartışılan bu düzenleme, hem ifade özgürlüğü hem de devlet organlarının itibarı bakımından önemli sonuçlar doğurmaktadır.

1. Suçun Tanımı ve Temel Unsurlar

Madde üç fıkradan oluşur:

• 299/1: Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası alır.
• 299/2: Suç alenen işlenmişse ceza altıda bir oranında artırılır.
• 299/3: Kovuşturma yapılabilmesi için Adalet Bakanı’nın izni gerekir.

Bu suçta, failin kasıtlı hareket etmesi gerekir. Fail, Cumhurbaşkanına yönelik onur kırıcı bir davranışta bulunmalı ve bunu bilerek yapmalıdır. Ayrıca mağdur yalnızca görevdeki Cumhurbaşkanıdır.

2. Korunan Hukuki Değer

Bu suçla korunan temel değer, yalnızca şahsi saygınlık değil; devletin başı olan Cumhurbaşkanının temsil ettiği makamın itibarıdır. Cumhurbaşkanının şahsına değil, taşıdığı sıfata yönelik saldırılar cezalandırılmak istenir. Bu nedenle yargı organları, ifadeleri değerlendirirken korunan menfaati dikkate alır.

3. Aleniyet Hali (TCK m. 299/2)

Suçun alenen işlenmesi durumunda ceza artar. Burada aleniyet, söz veya eylemin başkaları tarafından duyulabilecek veya görülebilecek şekilde gerçekleştirilmesi anlamına gelir. Özellikle sosyal medya bu bağlamda önemlidir.

Örneğin Twitter’da veya Instagram’da yapılan hakaret içerikli paylaşımlar aleniyet sayılır. Ayrıca gizli hesaplardan yapılan paylaşımlarda da takipçi sayısı fazlaysa aleniyet oluşmuş kabul edilir.

Yargıtay 16. Ceza Dairesi, 2021/427 E., 2022/739 K.: “Sanığın Instagram paylaşımı gizli hesaptan yapılmış olsa da 1481 takipçisi nedeniyle eylem aleni sayılmıştır.”

4. Kovuşturma İzni (TCK m. 299/3)

Suçun kovuşturulabilmesi için Adalet Bakanlığından izin alınması gerekir. Soruşturmayı savcılık yürütür. Ancak dava açılmadan önce Adalet Bakanı’na sunulan fezlekeye onay alınması şarttır. İzin verilmezse kamu davası açılmaz. Dolayısıyla bu madde, şikâyete tabi olmasa da yargılamanın ilerleyebilmesi için bir ön koşul içerir.

5. Sosyal Medyada Suçun İşlenmesi

Son yıllarda en çok tartışılan konulardan biri, bu suçun sosyal medya üzerinden işlenmesidir. Facebook, Twitter, YouTube ve Instagram üzerinden yapılan paylaşımlar doğrudan delil kabul edilir. Ayrıca retweet yapmak, paylaşımı beğenmek, hatta destekleyici yorum yazmak da suçun unsurlarını oluşturabilir.

Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2020/3145 E., 2021/4102 K.: “Sanığın Facebook yorumları, paylaşımı destekleyici mahiyette olduğu için eylem suç olarak değerlendirilmiştir.”

Bununla birlikte, sadece paylaşımın yapılması yeterli olmayabilir. Savunmalar sırasında failin sosyal medya hesabının gerçekten kendisine ait olup olmadığı, paylaşıma kasıtlı olarak mı katıldığı gibi unsurlar dikkatle ele alınmalıdır.

6. Eleştiri Hakkı ile Hakaret Arasındaki Fark

En çok karıştırılan konulardan biri de budur. Eleştiri, ifade özgürlüğünün bir parçasıdır. Özellikle siyasetçilere yönelik sert eleştiriler, toplumun gelişimi açısından önemlidir. Ancak bu eleştiriler onur kırıcı boyuta ulaştığında hakaret suçuna dönüşebilir.

AİHM – Artun ve Güvener / Türkiye Kararı: “Kamu görevlilerine yönelik eleştiriler, ifade özgürlüğünün güvencesi altındadır. Eleştirilerin şoke edici ya da rahatsız edici olması bu durumu değiştirmez.”

Ancak Türk yargısı, bu noktada daha dar bir değerlendirme yapar. Cumhurbaşkanına yöneltilen ifadeler, benzer düzeydeki kamu görevlilerine kıyasla daha hassas değerlendirilir.

7. Savunma Yöntemleri ve Avukat Seçimi

Bu suçtan yargılanan kişiler için ilk yapılması gereken, eylemin hakaret mi yoksa ifade özgürlüğü kapsamında bir eleştiri mi olduğunu analiz etmektir. Ayrıca sosyal medya hesabının sahibi olunup olunmadığı, IP eşleşmesi, zaman damgası gibi teknik deliller dikkatle ele alınmalıdır.

Avukat seçimi de önemlidir. Sırf maddenin anayasaya aykırılığını savunmakla yetinmek, genellikle sonuç vermez. Aksine, somut olayın hukuki analizine odaklanmak daha etkilidir.

8. AİHM ve Anayasa Mahkemesi Perspektifi

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bu suça ilişkin kararlarında, Türkiye’yi birçok kez ifade özgürlüğünü ihlal etmekle suçlamıştır. Buna rağmen Anayasa Mahkemesi, TCK m. 299’un Anayasa’ya uygun olduğuna karar vermiştir.

Bu nedenle mahkemeler, uluslararası içtihatları göz önünde bulundursa da yerel yasal çerçeveye göre karar vermeye devam etmektedir. Bu bağlamda avukatların yalnızca AİHM kararlarına dayanması yeterli olmamaktadır.

9. Sonuç

Cumhurbaşkanına hakaret suçu, siyasi ve hukuki yönleri nedeniyle dikkatle ele alınması gereken bir suç tipidir. Suçun mağduru devletin başıdır. Bu nedenle verilen cezalar hem sembolik hem de yaptırım yönünden ağır olabilir. Özellikle sosyal medya paylaşımları ile ilgili davalar artmıştır.

Bu alanda yapılacak her savunmanın teknik temellere dayanması, eleştiri hakkı ile hakaret arasındaki sınırın net çizilmesi ve süreç boyunca hukuki danışmanlık alınması büyük önem taşır. Ayrıca avukatların ifade özgürlüğünün sınırları ile TCK m. 299’un kapsamını iyi bilmesi gerekir.

Av. Ramazan Sertan Safsöz