Çocuk ile Kişisel İlişki Kurma Hakkı: Boşanma Sürecinde ve Sonrasında Ebeveynin Rolü
Boşanma veya ayrılık yalnızca eşler arasında yaşanan bir süreç değildir. Bu süreçte çocuklar da duygusal ve psikolojik açıdan yoğun şekilde etkilenir. Anne ve baba arasındaki çatışmalar, çekişmeler ve gerginlikler, çocukların gelişimi üzerinde doğrudan izler bırakabilir. Özellikle ebeveynlerden biriyle ilişkisinin kesilmesi veya sınırlandırılması, çocukta kaygı ve travmaya yol açabilir.
Bu nedenle hukuk, boşanma sürecinde çocuğun üstün yararını esas alır. Eşler, çocuğun zarar görmesini engellemekle yükümlüdür. Boşanmanın ardından çocukla kişisel ilişki kurulmasına yönelik kararlar da bu ilkeye göre belirlenir.
Kural Olarak Eşlerden Biri Çocukla Görüşebilir
Türk Medeni Kanunu’na göre çocuğun kişisel ilişki kurma hakkı, hem çocuğun hem de velayeti bulunmayan ebeveynin lehinedir. Mahkemeler, istisnai hâller haricinde çocukla eşin kişisel ilişki kurmasına karar verir. Ancak bu kararlar değiştirilebilir, sınırlandırılabilir veya tamamen kaldırılabilir.
Hangi Durumlarda Kişisel İlişki Engellenebilir?
Mahkeme, aşağıdaki hâllerde çocuğun velayeti bulunmayan ebeveynle kişisel ilişki kurmasını yasaklayabilir:
- Çocuğun fiziksel istismara uğraması,
- Cinsel istismara maruz kalması,
- Sürekli psikolojik şiddet,
- Çocuğun ruhsal ya da bedensel gelişiminin tehlikeye düşmesi.
Bu tür durumlarda hâkim kişisel ilişki kurma kararını kaldırabilir ya da ciddi şekilde sınırlandırabilir.
Kişisel İlişki Kurma Hakkından Feragat Mümkün mü?
Hayır. Çocukla kişisel ilişki kurma hakkı, şahsa sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Bu nedenle:
- Feragat edilemez,
- Devredilemez,
- Mahkemede verilen bu yöndeki beyanlar geçersizdir.
Bu geçersizlik kesin hükümsüzlük niteliğindedir. Dolayısıyla taraflar arasında yapılan anlaşmalarla bu hak ortadan kaldırılamaz.
Çocuğun Görüşü Alınmalı mı?
Evet. Özellikle belli bir yaşa ulaşmış ve kendini ifade edebilen çocukların kişisel ilişki konusundaki görüşleri mutlaka alınmalıdır. Bu zorunluluk, Anayasa ve uluslararası sözleşmelerden kaynaklanır. Aksi takdirde üst mahkemeler bu kararı bozabilir.
Mahkeme, çocuğun görüşünü alırken bir <strongpedagog, veya <strongpsikolog desteği alabilir. Bu süreçte çocuğun duygusal bütünlüğünü korumak esastır.
Çocuğun Görüşü Hâkimi Bağlar mı?
Hâkim, çocuğun ifadesini dikkate almakla birlikte, ona bağlı kalmak zorunda değildir. Karar verirken şu ilkelere göre hareket eder:
- Çocuğun üstün yararı birincil değerlendirme ölçüsüdür.
- Çocuğun görüşünün altında yatan neden araştırılır.
- Korku, yönlendirme veya manipülasyon ihtimali değerlendirilir.
Hâkim, tüm bu değerlendirmeler sonucunda çocukla kişisel ilişki kurulmasına kendisi karar verir.
Kişisel İlişki Kararının Kapsamı Nasıl Belirlenir?
Mahkeme, çocuğun aşağıdaki özelliklerini değerlendirerek kişisel ilişki kurulmasına karar verir:
- Yaşı,
- Sağlık durumu,
- Fiziksel veya zihinsel engeli olup olmaması,
- Okul durumu, eğitim hayatı,
- Emzirme veya özel bakım gereksinimi.
Örneğin; emzirme dönemindeki bir bebeğin babasıyla gece geçirme şeklinde kişisel ilişki kurması uygun görülmez. Benzer şekilde, sınav dönemindeki bir çocuğun hafta içi günlerde şehir dışına götürülmesi de çocuğun eğitim hayatını aksatacağı için mahkeme tarafından kısıtlanabilir.
Sonuç
Çocuğun ebeveyniyle kişisel ilişki kurma hakkı, hem çocuğun gelişimi hem de aile bağlarının korunması açısından hayati önemdedir. Ancak bu hak mutlak değildir. Çocuğun üstün yararı, tüm kararların temel ilkesidir.
Bu nedenle kişisel ilişki kurulması, kaldırılması veya sınırlandırılması taleplerinde profesyonel bir ile hareket etmek, hem çocuğun hem de ebeveynin haklarını güvence altına alır.
