Trafik kazaları, toplumsal hayatın en sık karşılaşılan hukuki sorunlarından biridir. Bu tür kazalar sonucunda yalnızca araçlarda maddi hasar oluşmaz; aynı zamanda bireylerin bedensel bütünlüğü, ruh sağlığı ve sosyal düzeni de ciddi biçimde zarar görür. Türk Hukuku, trafik kazaları sebebiyle zarar gören kişilere maddi ve manevi tazminat talep etme hakkı tanımaktadır. Bu makalede trafik kazalarına bağlı olarak açılabilecek tazminat davaları, Yargıtay kararları eşliğinde kapsamlı şekilde ele alınacaktır.
1. Maddi Tazminatın Hukuki Dayanağı ve Kapsamı
Maddi tazminat, trafik kazası sonucu mağdurun malvarlığında meydana gelen eksilmelerin giderilmesini amaçlar. Türk Borçlar Kanunu m.49 gereğince, haksız fiil sonucu zarar doğduğunda, zarar veren kişi bu zararı gidermekle yükümlü hale gelir. Trafik kazalarında bu zarar kalemleri genellikle şu şekilde ortaya çıkar:
- Tedavi ve hastane giderleri
- İlaç masrafları
- Geçici ya da sürekli iş göremezlik tazminatı
- Bakıcı ve refakatçi giderleri
- Aracın tamiri ve onarım masrafları
- İkame araç gideri ve değer kaybı tazminatı
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, 2017/8031 E., 2019/684 K.:
\”Zarar gören kişi, tedavi sürecinde çalışamaması nedeniyle oluşan gelir kaybını ve yaptığı tüm zorunlu masrafları, belgelendirmek suretiyle tazminat olarak talep edebilir.\”
2. Manevi Tazminatın Amacı ve Uygulama Ölçütleri
Manevi tazminat, trafik kazası sonucu oluşan psikolojik ve ruhsal zararların karşılığıdır. Borçlar Kanunu m.56, cismani zarar veya ölüm durumlarında zarar görenin ya da ölenin yakınlarının manevi tazminat talep edebileceğini açıkça belirtmiştir. Bu tazminat, mağdurun yaşadığı elem, üzüntü ve travmanın hafifletilmesi amacıyla takdir edilir.
Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2016/3452 E., 2018/2069 K.:
\”Manevi tazminat miktarı belirlenirken, kazanın oluş şekli, tarafların sosyal ve ekonomik durumu, mağdurun uğradığı acı ve olayın ağırlığı birlikte değerlendirilmelidir.\”
3. Kimler Tazminat Davası Açabilir?
- Yaralanan kişi: Hem maddi hem manevi tazminat talep edebilir.
- Ağır bedensel zarar: Yaralının yakınları da manevi tazminat davası açabilir.
- Ölüm durumu: Eş, çocuklar, anne-baba gibi yakınlar destekten yoksun kalma ve manevi tazminat talep edebilir.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, 2015/13245 E., 2017/4369 K.:
\”Ölüm halinde destekten yoksun kalan kişi, ölenin fiilen sağladığı desteği ispatlamak suretiyle maddi tazminat talep edebilir. Destek verme ilişkisi sadece ekonomik değil; aynı zamanda sosyal destekleri de içerebilir.\”
4. Tazminat Davası Kimlere Karşı Açılır?
- Araç sürücüsü: Kusurluysa doğrudan sorumludur.
- Araç sahibi: Sürücü ile farklı kişilerse, araç sahibi de tazminat sorumluluğu taşır.
- İşleten: Ticari araçlarda işleten sıfatıyla şirket sorumludur.
- Sigorta şirketi: Zorunlu trafik sigortası kapsamında, poliçedeki teminat limiti kadar sorumludur.
5. Tazminat Hesaplamasında Dikkate Alınan Unsurlar
Mahkemeler, tazminat miktarını belirlerken çeşitli objektif ölçütleri göz önünde bulundurur:
- Zarar görenin yaşı, mesleği ve geliri
- Kazaya karışan tarafların kusur oranları
- Maluliyet (iş gücü kaybı) oranı
- Destek süresi ve niteliği
- Bakıma muhtaç olma durumu
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2016/2952 E., 2018/6010 K.:
\”Tazminat, mağduru zenginleştirmemeli, yalnızca eski hale getirmeyi amaçlamalıdır. Mahkemece yapılan hesaplamalar bu ilkeye göre şekillendirilmelidir.\”
6. Sigorta Şirketinin Sorumluluğu ve Tahkim Süreci
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu gereği yapılan zorunlu trafik sigortası, belirli teminat limitleri dahilinde kazadan doğan zararları karşılar. Sigorta şirketi ödeme yapmayı reddederse, Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yoluyla çözüm aranabilir. Komisyon kararları, mahkeme hükmündedir ve icra takibine konu edilebilir.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, 2019/1525 E., 2020/4110 K.:
\”Sigorta şirketinin sorumluluğu, poliçedeki teminat limitiyle sınırlıdır. Fazlası için işleten ve sürücü şahsen sorumlu olur.\”
7. Zaman Aşımı Süresi
Genel kural olarak, zarar ve sorumlunun öğrenilmesinden itibaren 2 yıl içinde dava açılmalıdır. Ancak eğer trafik kazası aynı zamanda suç teşkil ediyorsa (örneğin ölüm, taksirle yaralama), ceza hukukundaki zaman aşımı süresi uygulanır. Bu süre, bazı durumlarda 8 yıla kadar çıkabilir.
8. Görevli ve Yetkili Mahkeme
Trafik kazası tazminat davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise; davalının yerleşim yeri, kazanın gerçekleştiği yer ya da sigorta şirketinin merkezidir. Davacı, bu mahkemelerden birini tercih edebilir.
Trafik kazaları, sadece anlık bir çarpışma değil; çoğu zaman uzun yıllar sürecek maddi ve psikolojik etkiler bırakan olaylardır. Bu zararların telafisi için hukuki yollar doğru ve etkin şekilde kullanılmalıdır. Tazminat sürecinde, geçiş kelimeleriyle desteklenmiş güçlü bir anlatım ve doğru hukuki argümanlarla hazırlanan başvurular, hakkın teslimi açısından büyük önem taşır. Özellikle Yargıtay kararlarına uygun savunmalar ve hukuki delillerle desteklenen davalarda mağdurlar hak ettikleri tazminatı daha hızlı ve adil şekilde elde edebilirler. Bu nedenle, trafik kazası sonrası açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında deneyimli bir trafik kazası avukatı ile çalışmak, mağduriyetin giderilmesinde önemli bir rol oynar.
