Hizmet tespiti davası, sigortalı olarak çalışan ancak Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirilmeyen ya da eksik bildirilen sürelerin tespiti için açılan bir davadır. Bu dava türü, kayıt dışı çalıştırılan işçilerin emeklilik hakkı kazanabilmesi ve sosyal güvenlik güvencesine kavuşabilmesi açısından büyük önem taşır.
4857 sayılı İş Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında işverenin sigortalı bildirim yükümlülüğünü yerine getirmemesi, işçinin sosyal güvenlik haklarını olumsuz etkiler. İşte bu hak kayıplarını ortadan kaldırmak için iş mahkemelerinde hizmet tespiti davası açılması mümkündür.
Hizmet Tespiti Davası Neden Açılır?
İşverenin SGK’ya hiç bildirimde bulunmaması veya çalışılan gün sayısını eksik bildirmesi hâlinde işçi ya da vefat etmişse hak sahipleri, hizmet tespiti davası açabilir. Bu dava yoluyla çalışılan dönem ve gün sayısı mahkeme kararı ile belirlenir ve bu karar SGK tarafından işleme alınır.
Yargıtay 10. HD, 2016/7842 E., 2017/6341 K.: Sigortalılık bildiriminde bulunulmayan sürelerin tespiti iş mahkemesi kararı ile mümkündür. Mahkeme kararı olmaksızın tescil yapılması hukuken mümkün değildir.
Hizmet Tespiti Davası Açmanın Şartları
- İşçinin hizmetinin fiilen yapılmış olması
- İş sözleşmesine dayalı olarak çalışması
- Kamuya ait olmayan işveren yanında çalışılması
- SGK kayıtlarında eksiklik veya yokluk bulunması
Yargıtay 21. HD, 2019/3351 E., 2020/8212 K.: Fiili çalışma ispat edilemezse hizmet tespiti davasının reddi gerekir. Varsayımlarla tespit yapılamaz.
Hizmet Tespiti Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Bu davalarda görevli mahkeme, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu gereği iş mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise işin yapıldığı yer mahkemesidir. Davalı taraf, çalışılan işveren ve zorunlu dava arkadaşı olarak SGK’dır.
Yargıtay 10. HD, 2015/15984 E., 2016/10273 K.: Hizmetin geçtiği yer mahkemesi yetkilidir. Başka yerde dava açılması hâlinde yetki itirazı dikkate alınmalıdır.
Zamanaşımı Süresi
Hizmet tespiti davalarında zamanaşımı süresi, hizmetin geçtiği yılın sonundan itibaren 5 yıldır. Bu süre geçirildiyse dava reddedilir. Ancak işverenin açık hilesi varsa bu süre işlemeyebilir.
Yargıtay 21. HD, 2018/7816 E., 2019/12547 K.: 5 yıllık hak düşürücü sürenin başlangıcı, hizmetin geçtiği yılın sonudur. Bu süre içinde dava açılmazsa hak düşer.
İspat Yükü ve Deliller
Hizmet tespiti davalarında ispat yükü işçidedir. İşçi çalışmasını tanık, bordro, işyeri kayıtları, fotoğraflar, dijital giriş-çıkış verileri ile ispatlayabilir.
Yargıtay 10. HD, 2016/12034 E., 2017/6422 K.: Davacının hizmet süresi tanık, belge ve diğer kanıtlarla ispatlanabilir. Delil serbestisi esastır.
Tanıkla Hizmet Tespiti Mümkün müdür?
Tanık beyanları, hizmet tespiti davalarında kabul edilir. Ancak bu beyanların tarafsız, somut ve diğer delillerle desteklenmiş olması gerekir.
Yargıtay 21. HD, 2019/12413 E., 2020/4358 K.: Tanık beyanları, bordro ve işyeri kayıtlarıyla desteklenmelidir. Aksi takdirde hükme esas alınamaz.
SGK Tarafından Kabul Zorunluluğu
Mahkeme tarafından verilen hizmet tespiti kararları bağlayıcıdır. SGK, bu kararlara uymak ve süreleri sicile işlemek zorundadır.
Yargıtay 10. HD, 2017/7834 E., 2018/5443 K.: Kesinleşmiş mahkeme kararı ile tespit edilen hizmet süreleri SGK tarafından kayıt altına alınmak zorundadır.
Davacı Vefat Ederse Ne Olur?
Dava sürecinde işçi vefat ederse, mirasçılar davaya devam edebilir. Hizmetin tespiti hâlinde dul-yetim aylığı gibi haklar doğar.
Yargıtay 21. HD, 2016/3812 E., 2017/4816 K.: Davacı işçinin vefatı hâlinde, mirasçıların hizmet tespiti davasına devam etme hakkı vardır.
İşveren Hizmeti Kabul Ederse Ne Olur?
İşveren çalışmayı kabul ederse dava büyük ölçüde kolaylaşır. Ancak mahkeme yine de hizmet süresini yargısal denetime tabi tutar.
Yargıtay 10. HD, 2015/12537 E., 2016/8741 K.: İşverenin hizmet süresini kabul etmesi hâlinde bile mahkeme araştırma yaparak tespitte bulunmalıdır.
Hizmet tespiti davası, kayıt dışı çalışmanın ve sosyal güvenlik hak kayıplarının önüne geçilmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu tür davalar teknik bilgi gerektirdiğinden, hak kaybı yaşanmaması adına iş hukuku ve SGK mevzuatına hâkim bir avukat desteği ile yürütülmesi önerilir.
Örnek Hizmet Tespiti Davası Dilekçesi
T.C. ………………….. İŞ MAHKEMESİNE
DAVACI : [Ad Soyad, T.C. Kimlik No, Adres]
DAVALILAR : 1. [İşverenin Adı - Adresi]
2. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı
KONU : Hizmet süresinin tespiti istemidir.
AÇIKLAMALAR :
1. Müvekkil, davalı işverenin yanında …/…/… – …/…/… tarihleri arasında aralıksız olarak çalışmıştır.
2. Ancak SGK’ya bu döneme ilişkin hiçbir bildirim yapılmamıştır.
3. Müvekkilin fiili çalışması tanık anlatımları ve delillerle sabittir.
4. Müvekkilin emeklilik hakkını elde edebilmesi için bu sürenin hizmetten sayılması zorunludur.
HUKUKİ NEDENLER : 4857 sayılı İş Kanunu, 5510 sayılı Kanun, 7036 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat.
DELİLLER : Tanık beyanları, fotoğraf, işyeri belgeleri, yazışmalar, SGK kayıtları, bilirkişi, tanık.
SONUÇ VE TALEP : Yukarıda açıklanan nedenlerle, …/…/… – …/…/… tarihleri arasındaki çalışmalarımın SGK yönünden tespitine, kararın Kurum kayıtlarına işlenmesine karar verilmesini saygıyla arz ederim.
Tarih
Davacı
[İmza]
