İşe iade davası, geçerli bir neden olmadan işten çıkarılan işçilerin iş güvencesi kapsamında yeniden eski işlerine dönmeleri için açtıkları davadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 20. ve 21. maddeleri işe iade hakkını düzenler. Bu dava türü, yalnızca belirli şartlar altında açılabilir ve başarılı olması hâlinde işçiye hem işe dönüş hem de tazminat hakları tanır.
İşe İade Davası Açılmadan Önce Ne Yapılmalıdır?
İşe iade davası açmadan önce, zorunlu arabuluculuk süreci işletilmelidir. İşçinin iş akdi feshedildikten sonra 1 ay içinde arabulucuya başvurması zorunludur. Arabuluculuk görüşmeleri olumsuz sonuçlanırsa, 2 hafta içinde iş mahkemesinde dava açılmalıdır. Bu süreler hak düşürücü niteliktedir.
Yargıtay 9. HD, 2020/11214 E., 2021/6749 K.: “Arabuluculuk süreci tamamlanmadan açılan işe iade davası usulden reddedilir.”
İşe İade Davası Açmanın Şartları Nelerdir?
- İşyerinde en az 30 işçi çalışıyor olmalıdır. Aynı işverene ait farklı şubeler toplam işçi sayısına dahil edilir.
- İşçi, en az 6 ay süreyle kesintisiz olarak çalışmış olmalıdır.
- İşçinin iş sözleşmesi süresiz olmalıdır. Belirli süreli sözleşmeler için işe iade hakkı doğmaz.
- İşçi, işveren vekili ya da işe alma/çıkarma yetkisine sahip biri olmamalıdır.
- İşten çıkarma işlemi geçerli nedene dayanmamalıdır. Aksi halde dava reddedilir.
Yargıtay 22. HD, 2017/2740 E., 2018/9353 K.: “Süresi belirli iş sözleşmesine bağlı çalışan işçi, sürenin sonunda sözleşme sona erdiğinde işe iade davası açamaz.”
Geçerli Nedenin Ne Olduğu Nasıl Değerlendirilir?
İşverenin fesih gerekçesi, işçinin performansı, davranışı veya işletmesel nedenler gibi objektif koşullara dayanmalıdır. Keyfi veya soyut gerekçeler geçerli sayılmaz.
Yargıtay 9. HD, 2018/2312 E., 2019/4521 K.: “İşçinin performans düşüklüğü gerekçesiyle fesihte somut veri bulunmuyorsa, geçerli neden kabul edilemez.”
İşe İade Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
4857 sayılı Kanun m. 20 ve 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu m. 1’e göre işe iade davalarına İş Mahkemeleri bakar. Eğer o yerde İş Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi iş mahkemesi sıfatıyla görev yapar. Yetkili mahkeme, işin görüldüğü yer mahkemesidir.
Yargıtay 10. HD, 2017/12114 E., 2018/6593 K.: “Dava, işyerinin bulunduğu yer mahkemesinde açılmalıdır. Yetkisiz mahkemede açılan dava usulen reddedilir.”
İşe İade Davasının Ekonomik Sonuçları Nelerdir?
Dava işçi lehine sonuçlanırsa:
- İşveren, işçiyi 10 gün içinde işe başlatmak üzere yazılı başvuru yaparsa 30 gün içinde işçiyi işe almak zorundadır.
- İşveren işçiyi işe almazsa, mahkeme tarafından belirlenen 4 aylık boşta geçen süre ücreti ve 4 – 8 aylık işe başlatmama tazminatı ödemek zorundadır.
Yargıtay 22. HD, 2016/24035 E., 2017/20146 K.: “İşe başlatmayan işveren, 4 aylık boşta geçen süre ücretini ve mahkemece belirlenen işe başlatmama tazminatını ödemekle yükümlüdür.”
İşçinin İşe Dönmesi Durumunda Ne Olur?
İşçi işe başlarsa, daha önce aldığı kıdem ve ihbar tazminatını iade etmesi gerekir. Aksi halde işe iade kararı uygulanmaz. Ancak işçi işe dönmesine rağmen ayrıca alır.
Yargıtay 9. HD, 2014/3282 E., 2015/3453 K.: “İşçinin işe döndükten sonra kıdem tazminatını iade etmemesi halinde, işe iade kararı uygulanamaz.”
İşe İade Davasında Yargılama Süreci
Dava, basit yargılama usulü ile en kısa sürede sonuçlandırılmak üzere yürütülür. İlk derece mahkemesinin kararına karşı istinaf ve ardından temyiz yolları açıktır. Karar kesinleşmeden uygulanmaz.
Yargıtay 9. HD, 2021/9864 E., 2022/11325 K.: “İşe iade kararının uygulanabilmesi için kararın kesinleşmiş olması gerekir.”
İşe İade Davasının Sürelerine Uymamanın Sonuçları
İşçi, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 30 gün içinde arabulucuya başvurmazsa ya da arabuluculuk olumsuz sonuçlanmasına rağmen 2 hafta içinde dava açmazsa işe iade hakkı düşer.
Yargıtay 9. HD, 2017/12984 E., 2018/14277 K.: “Arabuluculuk sonrası 2 haftalık sürede açılmayan dava reddedilir. Bu süre hak düşürücü niteliktedir.”
İşe iade davası, iş güvencesi açısından kritik öneme sahiptir. Ancak yalnızca belirli şartlarda ve sürelerde açılabilir. İşçinin dava açmadan önce arabuluculuk yolunu denemesi, ardından yasal sürede dava açması ve mahkeme kararına göre süreci dikkatle takip etmesi gerekir. İşveren açısından da işe iade sürecinin yanlış yönetilmesi yüksek miktarlı tazminat sonuçlarına yol açabilir. Bu nedenle sürecin büyük önem taşır.
