1) Kanuni Çerçeve: TCK m.220 Metni
(1) Suç işlemek amacıyla örgüt kuranlar veya yönetenler, dört yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Örgütün faaliyeti çerçevesinde suç işlenmesi hâlinde, ayrıca işlenen bu suçlardan dolayı da cezaya hükmolunur.
(3) Örgütü yönetenler hakkında verilecek ceza, örgüt kuranlar hakkında verilecek ceza ile aynıdır.
(4) Örgüte üye olanlar, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(5) Örgütün silahlı olması hâlinde, verilecek cezalar yarı oranında artırılır.
(6) Örgütün silahlı terör örgütü olması hâlinde ayrıca 314. madde hükümleri uygulanır.
(7) Örgüt adına suç işleyen kişi, ayrıca işlediği suçtan dolayı da cezalandırılır.
(8) Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen kişi, ayrıca örgüte üye olmak suçundan dolayı cezalandırılır.
(9) Örgüt içindeki hiyerarşik yapıya dahil olmamakla birlikte, örgüte bilerek ve isteyerek yardım eden kişi, örgüt üyesi olarak cezalandırılır.
Görüleceği üzere Kanun Koyucu, suç örgütünü kuran ve yönetenler ile üyeler için ayrı ayrı cezalar öngörmüştür. Dolayısıyla yargılamalarda örgüt yöneticisi ile üyesi arasındaki farkın dikkatle gözetilmesi gerekir.
2) Suçun Amacı ve Korunan Hukuki Değer
Madde gerekçesi, suç işlemek amacıyla örgüt kurma düzenlemesiyle bireysel suçlardan farklı olarak örgütlü suç olgusunun önlenmesini hedefler. Örgütlü suçlar bireysel fiillere kıyasla daha tehlikelidir, çünkü süreklilik, hiyerarşi ve iş bölümü, suç işleme kapasitesini artırır. Bu nedenle, TCK m.220 ile korunan hukuki değer yalnızca kamu düzeni değil, aynı zamanda bireylerin temel hak ve özgürlükleridir.
3) Suç Örgütünün Unsurları
3.1. Fail
Örgüt kuran, yöneten, üye olan ya da örgüt adına suç işleyen herkes fail olabilir. Failin kamu görevlisi, özel sektör çalışanı veya sivil olması fark etmez. Ancak yöneticilik rolü üstlenenler bakımından ceza artırılır.
3.2. Mağdur
Toplumun genel güvenliği ve kamu düzeni mağdur konumundadır. Bu suçun doğrudan bireysel bir mağduru bulunmaz.
3.3. Hareket
En az üç kişinin bir araya gelmesi, belli bir süreklilik göstermesi, hiyerarşik yapıya sahip olması ve suç işleme amacıyla organize olması gerekir. Geçici birliktelikler örgüt suçu kapsamında değildir; “suç ortaklığı” ya da “adi iştirak” söz konusudur.
4) Suç Örgütü ile Suça İştirak Arasındaki Fark
Suça iştirak halinde kişiler tek bir suçun işlenmesine katkı sunarken; örgütte suç işlemek amacı süreklilik arz eder, hiyerarşi vardır ve belirli bir organizasyon bulunur. Bu nedenle örgüt suçu daha ağır cezalandırılır.
5) Cezalar ve Yaptırımlar
| Failin Konumu | Temel Ceza | Nitelikli Hal |
|---|---|---|
| Örgüt kurucu/ yöneticisi | 4–8 yıl hapis | Silahlı örgüt halinde ceza yarı oranında artırılır |
| Örgüt üyesi | 2–4 yıl hapis | Silahlı örgüt halinde ceza yarı oranında artırılır |
| Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen | İşlediği suç + ayrıca örgüt üyeliği cezası | – |
| Örgüte yardım eden | Üye gibi cezalandırılır (2–4 yıl) | – |
6) TCK m.220 – Suç Örgütünün Terör Örgütü ile Farkı
TCK m.220, suç işlemek amacıyla örgütü düzenlerken; terör örgütü TCK m.314 kapsamında ayrıca düzenlenmiştir. Terör örgütlerinde amaç, siyasi ve ideolojik saiklerle anayasal düzeni değiştirmektir. Suç örgütlerinde ise temel amaç menfaat sağlamak, çıkar elde etmek veya belirli suçları organize etmektir.
7) Yargıtay İçtihatlarından Örnekler
- Yargıtay 16. Ceza Dairesi, örgüt suçunun varlığı için en az üç kişinin sürekli ve hiyerarşik ilişki içinde bulunmasını aramaktadır.
- Yargıtay Ceza Genel Kurulu, örgütlü suçun tek bir suç işlenmiş olsa bile süreklilik ve hiyerarşi unsurları mevcutsa TCK m.220 kapsamında cezalandırılabileceğini kabul etmiştir.
- Yargıtay 9. Ceza Dairesi, örgüt adına tek bir eylem gerçekleştiren kişinin örgüt üyesi kabul edilebileceğini, ayrıca işlenen suçtan da sorumlu tutulacağını belirtmiştir.
8) Uygulamada Örnek Senaryolar
8.1. Uyuşturucu Ticareti Örgütü
Türkiye’de TCK m.220’nin en sık uygulandığı alanlardan biri uyuşturucu ticareti örgütleridir. Bu örgütler genellikle farklı şehirlerde faaliyet gösterir, uyuşturucunun temini, taşınması ve satışı konusunda hiyerarşik bir iş bölümü kurarlar. Örneğin, bir grup yalnızca teminle ilgilenirken, diğer bir grup dağıtım ve sokak satışı yapar, başka bir grup ise para akışını yönetir. Böylece süreklilik, hiyerarşi ve iş bölümü unsurları somut şekilde ortaya çıkar. Bu tip yapılara karşı projeli uyuşturucu ticareti soruşturmaları yürütülür.
Yargıtay kararlarında, uyuşturucu ticareti amacıyla kurulan yapılarda “örgüt” suçunun oluşabilmesi için yalnızca bir kerelik birlikte hareketin yeterli olmadığı, sürekli ve sistematik bir işleyişin bulunması gerektiği vurgulanmaktadır. Örneğin, Yargıtay 10. Ceza Dairesi, tek bir defa uyuşturucu alışverişi yapılmasının örgüt suçunu oluşturmadığını, ancak aynı kişiler arasında süreklilik arz eden bir ticari yapı varsa örgüt suçunun gündeme geleceğini belirtmiştir.
Sanık savunmaları bakımından, avukatlar genellikle müvekkillerinin sadece “satıcı” veya “aracı” olarak tek seferlik bir faaliyete katıldığını, dolayısıyla örgüt unsurlarının oluşmadığını ileri sürer. Buna karşın savcılıklar, HTS kayıtları, gizli tanık beyanları, fiziki takip ve dijital verilerle sanıkların örgütsel bağlarını ortaya koymaya çalışır. Bu nedenle bu tür dosyalarda delillerin hukuka uygunluğu ve süreklilik kriteri en tartışmalı konulardır.
8.2. Çıkar Amaçlı Ekonomik Örgütler
TCK m.220’nin bir diğer önemli uygulama alanı “çıkar amaçlı örgütler”dir. Özellikle belediyeler, kamu ihaleleri veya büyük ölçekli özel sektör ihalelerinde, bazı gruplar haksız kazanç elde etmek için örgütlü şekilde hareket edebilirler. Bu örgütler çoğu zaman ihaleye katılan şirketler arasında anlaşmalar yaparak fiyatları manipüle eder, bazı kamu görevlilerini de örgüt içine dahil ederek süreci yönlendirmeye çalışır.
Yargıtay içtihatlarında, ihaleye fesat karıştırma suçunun örgütlü şekilde işlendiği durumlarda, örgüt kurma suçunun ayrıca uygulanabileceği kabul edilmiştir. Burada kritik nokta, örgütün süreklilik göstermesidir. Bir kereye mahsus yapılan anlaşmalar adi iştirak kapsamında değerlendirilirken, aynı grubun sistematik olarak farklı ihalelerde benzer yöntemlerle hareket etmesi örgüt suçunun varlığını ortaya çıkarır.
Bu tür dosyalarda sanık avukatlarının en çok üzerinde durduğu savunma, müvekkillerinin yalnızca ticari ilişki içinde olduğu, örgüt kurma kastlarının bulunmadığıdır. Ancak savcılıklar, tapeler, gizli tanık ifadeleri ve para hareketleriyle örgütlü yapının varlığını ispat etmeye çalışır. Kamu görevlilerinin örgüt içerisinde rol alması halinde cezalar daha ağır olur ve görevi kötüye kullanma (TCK m.257) ile birlikte içtima tartışmaları gündeme gelir.
8.3. Dijital Dolandırıcılık Şebekeleri
Günümüzde en çok gündeme gelen konulardan biri de dijital platformlar üzerinden işlenen örgütlü dolandırıcılıklardır. Sosyal medya hesapları, sahte e-ticaret siteleri veya kopya banka siteleri üzerinden vatandaşlardan haksız kazanç sağlanması örgütlü suç kapsamında değerlendirilebilmektedir. Örneğin, bir grup sahte alışveriş sitesi kurar, başka bir grup bu sitelere müşteri çeker, diğer bir grup ise elde edilen paraları kripto para hesapları üzerinden aklar.
Yargıtay kararlarında, dijital dolandırıcılık dosyalarında örgüt suçunun oluşabilmesi için yalnızca bir web sitesinin açılmış olmasının yeterli olmayacağı, fakat sistematik olarak yüzlerce kişinin dolandırılması, farklı görevlerin farklı kişilerce üstlenilmesi ve faaliyetlerin süreklilik göstermesi hâlinde örgüt suçu kabul edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu tür şebekelerde, teknik takip, BTK’dan alınan log kayıtları ve dijital materyaller en güçlü delillerdir.
Sanık savunmalarında en çok kullanılan argümanlardan biri, müvekkillerin örgütsel yapıyı bilmeden sisteme dahil olduklarıdır. Örneğin, yalnızca banka hesabını kullandıran bir kişi, örgüte yardım eden konumunda değerlendirilebilir. Yargıtay, bu tür durumlarda “bilerek ve isteyerek yardım” unsurunun aranacağını vurgulamaktadır. Bu nedenle, özellikle genç yaştaki failler açısından savunmalar etkin pişmanlık hükümleriyle desteklenebilir.
8.4. Çete Görünümlü Yerel Yapılanmalar
Özellikle bazı şehirlerde mahalle bazlı çeteler veya suç grupları, silahla tehdit, haraç alma, işyeri kurşunlama gibi yöntemlerle bölgelerinde hâkimiyet kurmaya çalışmaktadır. Bu yapılar, TCK m.220 kapsamında “suç işlemek amacıyla örgüt kurma” olarak nitelendirilmektedir. Yerel çeteler çoğunlukla gençlerden oluşmakta, bölge kontrolünü ele geçirmek için organize hareket etmektedir.
Yargıtay, bu tür çetelerle ilgili kararlarında, bireysel olayların ötesinde grubun sistematik ve organize hareket etmesini örgüt unsuru için yeterli kabul etmiştir. Birden fazla işyeri kurşunlama, haraç toplama ve silah kullanma gibi eylemler, örgütün süreklilik ve hiyerarşik yapısını ortaya koyar. Bu dosyalarda çoğu kez TCK m.106 (tehdit), m.108 (cebir) ve m.220 birlikte uygulanır.
Sanık savunmalarında, “arkadaş grubu” olduklarını, örgütsel kastlarının bulunmadığını ileri sürmek yaygındır. Ancak mahkemeler, deliller ışığında bu savunmaları genellikle kabul etmez. Çünkü eylemler yalnızca dostane bir birliktelik değil, organize bir suç işleme iradesi taşımaktadır.
Suç Örgütü Üyeliği Suçu
9) Örgüt Üyeliği Suçunun İspatı ve Deliller
Örgüt suçlarının ispatı genellikle iletişim tespitleri, gizli tanık beyanları, HTS kayıtları, fiziki takip ve dijital materyaller üzerinden yapılır. Yargıtay, tek bir suçun işlenmiş olmasını örgüt suçunun varlığı için yeterli görmemektedir; süreklilik ve hiyerarşik yapı aramaktadır.
10) Sanık ve Müdafi Açısından Savunma Stratejileri
- İştirak savunması: Müvekkilin eylemlerinin örgüt üyeliği değil, iştirak düzeyinde kaldığı ileri sürülebilir.
- Süreklilik yokluğu: Suçun tek seferlik bir işbirliği olduğu, örgüt unsurlarının oluşmadığı savunulabilir.
- Delillerin hukuka aykırılığı: İletişim tespitleri, gizli tanık ifadelerinin denetime elverişsizliği gündeme getirilebilir.
- Etkin pişmanlık: TCK m.221 kapsamında örgüt üyeleri, örgütten kendi isteğiyle ayrılıp etkin pişmanlık gösterirse cezasızlık veya indirim söz konusu olabilir.
11) Sık Sorulan Sorular (SSS)
Örgüt kurmak için kaç kişi gerekir?
Yargıtay uygulamasına göre en az üç kişi örgüt kurma suçu için yeterlidir.
Örgüt suçu ile iştirak arasındaki fark nedir?
İştirakte kişiler tek bir suç için birleşir; örgütte ise süreklilik ve hiyerarşi vardır.
Örgüt üyeliği cezası nedir?
2–4 yıl arası hapis cezasıdır. Silahlı örgütlerde yarı oranında artırılır. Terör örgütü üyeliği suçlarında ise 5-10 yıl arası hapis cezası istenir.
Örgütlü suçlarda etkin pişmanlık var mı?
Evet. TCK m.221 kapsamında örgütten kendi isteğiyle ayrılan, pişmanlık gösteren ve suçun çözümüne katkı sağlayan kişiler cezasızlık veya indirimden yararlanabilir. Bu hususta özel olarak yazdığımız etkin pişmanlık yazımızı okuyabilirsiniz.
TCK m.220 – Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma, bireysel suçlardan farklı olarak toplumun genel güvenliğini tehdit eden örgütlü suçluluk olgusunu hedef alır. Örgütün varlığı için en az üç kişinin hiyerarşik bir yapı içinde süreklilik arz eden şekilde suç işleme amacıyla birleşmesi gerekir. Cezalar ağırdır; kurucular için 4–8 yıl, üyeler için 2–4 yıl hapis öngörülmüştür. Uygulamada özellikle uyuşturucu ticareti, dijital dolandırıcılık, ekonomik menfaat amaçlı yapılanmalar bu kapsamda değerlendirilmektedir. Bu nedenle hem mağdurlar hem de sanıklar açısından sürecin başında profesyonel bir ceza avukatından hukuki destek almak büyük önem taşır.
