İşsizlik sigortası, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu çerçevesinde uygulanan ve işsiz kalan sigortalı çalışanlara maddi güvence sunan bir sosyal güvenlik sistemidir. Zorunlu bir sigorta türü olan işsizlik sigortası, sadece işten çıkarılanlara maaş bağlamakla kalmaz; aynı zamanda istihdamı teşvik eden ve kayıt dışı istihdamla mücadele eden çok yönlü bir yapıya sahiptir.
İşsizlik Sigortasının Temel Faydaları
- Gelir güvencesi sağlar: İşini kaybeden sigortalı, belirli süre boyunca işsizlik ödeneği alarak geçimini sürdürebilir.
- Psikolojik rahatlama sağlar: İş arayan kişi, ilk bulduğu işe değil, niteliklerine uygun işe yönelebilir.
- Ekonomik çöküşü önler: Alım gücü korunur; bireysel kriz, toplumsal krize dönüşmez.
- Kayıt dışı istihdamı azaltır: İşsizlik maaşı almak için sigortalı çalışmak şart olduğundan, kayıt dışı istihdam caydırılır.
- Mesleki eğitim sağlar: İşsiz bireylere ücretsiz kurs ve danışmanlık desteği sunularak nitelikleri artırılır.
- Bölgesel destek sunar: Fona biriken kaynaklar, işsizlik oranı yüksek illerde istihdam projelerinde kullanılır.
Yargıtay 10. HD, 2016/9185 E., 2017/5670 K.: “İşsizlik ödeneği, sosyal devletin gereği olarak işsizliğe karşı gelir güvencesidir. Sigortalı işçinin asgari geçimi devlet güvencesi altındadır.”
İşsizlik Maaşına Hak Kazanma Şartları
İşsizlik maaşına başvurabilmek için bazı yasal koşulların sağlanması gerekir. 4447 sayılı Kanun’un 50. maddesine göre;
- İş sözleşmesi işveren tarafından feshedilmeli veya haklı nedenle işçi ayrılmış olmalı,
- İşçinin kendi kusuru dışında işsiz kalması,
- Son 120 gün aralıksız çalışmış olması,
- Son 3 yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi yatırılmış olması gerekir.
Yargıtay 21. HD, 2019/2751 E., 2020/3655 K.: “Kendi isteğiyle istifa eden işçi, haklı neden ileri süremezse işsizlik maaşı alamaz. İşsizlik sigortası, irade dışı işsiz kalanları korur.”
İşsizlik Maaşını Kimler Alabilir?
Aşağıdaki gruplar, şartları sağladıkları takdirde işsizlik maaşından yararlanabilir:
- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalı işçiler,
- Kısmi süreli çalışan ve sandıklara tabi sigortalılar,
- Türkiye’de yasal çalışma izniyle çalışan yabancı uyruklular.
Yargıtay 10. HD, 2017/8821 E., 2018/7456 K.: “Çalışma izniyle Türkiye’de bulunan yabancı işçinin sigorta primleri eksiksizse, işsizlik maaşı alma hakkı vardır.”
İşsizlik Maaşı Başvurusu Nereye ve Nasıl Yapılır?
İşten çıkarılan kişi, fesih tarihinden itibaren 30 gün içinde başvuru yapmalıdır. Başvurular:
- İŞKUR il ve ilçe müdürlüklerine şahsen,
- İŞKUR’un resmi internet sitesi (iskur.gov.tr) üzerinden,
- e-Devlet sistemi aracılığıyla gerçekleştirilebilir.
Yargıtay 21. HD, 2020/14125 E., 2021/11347 K.: “İşsizlik maaşı başvurusunda 30 günlük sürenin aşılması halinde hak kaybı oluşur. Süre hak düşürücüdür.”
İşsizlik Maaşı Ne Kadar Süreyle Alınabilir?
İşsizlik maaşı süresi, son 3 yıldaki prim ödeme gün sayısına göre belirlenir:
- 600 – 899 gün prim: 180 gün (6 ay),
- 900 – 1079 gün prim: 240 gün (8 ay),
- 1080 gün ve üzeri: 300 gün (10 ay).
Yargıtay 10. HD, 2018/4210 E., 2019/5600 K.: “İşsizlik ödeneği süresi, işçinin prim ödeme geçmişine göre farklılık gösterebilir. Herkesin süresi sabit değildir.”
İşsizlik Sigortasının Ek Avantajları
1. Eğitim ve Rehberlik Desteği
İŞKUR, işsizlik maaşı alanlara yönelik mesleki eğitim kursları, girişimcilik eğitimleri ve psikolojik danışmanlık hizmetleri sunar. Bu sayede birey işsizliğe yalnızca maaşla değil, gelişim fırsatlarıyla da karşılık bulur.
Yargıtay 21. HD, 2016/7210 E., 2017/4270 K.: “İşsizlik sigortası yalnızca pasif gelir sunmaz; aynı zamanda aktif işgücü politikası aracıdır.”
2. Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele
İşsizlik maaşı almak için primlerin düzenli yatırılması gerekir. Bu durum, işverenleri sigortalı işçi çalıştırmaya teşvik eder.
Yargıtay 10. HD, 2019/8321 E., 2020/1442 K.: “İşsizlik ödeneği, kayıt dışı istihdamın önlenmesinde etkili bir sosyal denetim aracıdır.”
3. Bölgesel Kalkınma Desteği
İşsizlik Fonu’ndan sağlanan kaynaklarla, istihdamın düşük olduğu bölgelere yönelik teşvik politikaları uygulanır.
Yargıtay 21. HD, 2020/9742 E., 2021/6548 K.: “İşsizlik fonu kaynakları, yalnızca bireysel ödenekler değil, toplumsal refah için bölgesel projelerde de kullanılabilir.”
İşsizlik sigortası, yalnızca işsiz kalan bireyleri korumaz; aynı zamanda ekonomiye, kayıtlı istihdama ve sosyal barışa katkı sunar. İşsizlik ödeneği yalnızca geçici bir yardım değil, devletin sosyal güvenlik şemsiyesi altındaki temel korumalarından biridir. Bu nedenle çalışırken prim ödenmesini takip etmek, hak kayıplarının önüne geçmek adına kritik önem taşır.
