Çekirdek Mevzuat: 657 sayılı DMK
Savunma hakkı – DMK m.130
Madde 130 – Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.
Ceza verme zamanaşımı – 657 s. DMK m.127
Madde 127 – Disiplin cezasını gerektiren fiil ve hallerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren derhâl soruşturmaya başlanır. Bu fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez. (Diğer ceza türleri bakımından kanunda ayrıca süre düzenlemeleri vardır.)
Disiplin Cezalarına İtiraz – 657 s. DMK m.135
Madde 135 – Disiplin cezalarına karşı memur, kararın kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz edebilir. İtiraz mercileri ve kurulların karar süreleri kanunda düzenlenmiştir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir; idari yargı yolu açıktır.
Not: Disiplin cezasına karşı idare içi itiraz özünde bir olağan idari başvuru yoludur; memur, koşulları varsa doğrudan iptal davası da açabilir. Uygulamada çoğu zaman önce itiraz, ardından (ret hâlinde) 60 gün içinde iptal davası tercih edilir.
Disiplin Cezalarına İtiraz Mercileri, Süreler ve Yol Haritası
| Ceza Türü | İtiraz Merci | Memur İçin Süre | Kurulun/Merciin Süresi | Sonraki Yol |
|---|---|---|---|---|
| Uyarma | Yetkili disiplin kurulu | Tebligattan itibaren 7 gün | 30 gün içinde karar | İptal davası (60 gün) |
| Kınama | Yetkili disiplin kurulu | 7 gün | 30 gün | İptal davası (60 gün) |
| Aylıktan Kesme | Yetkili disiplin kurulu | 7 gün | 30 gün | İptal davası (60 gün) |
| Kademe İlerlemesinin Durdurulması | Yetkili (Yüksek) disiplin kurulu | 7 gün | 30 gün | İptal davası (60 gün) |
| Devlet Memurluğundan Çıkarma | Yüksek Disiplin Kurulu (ilk karar) | — | — | İptal davası (60 gün) |
Pratik nokta: Tebligat tarihi, tüm sürelerin başlangıcıdır. Elektronik tebligat ve iç yazışma sistemleri (EBYS vb.) kullanılıyorsa, erişim/okuma kayıtlarını mutlaka dosyaya ekleyin.
Danıştay İçtihatları Işığında Kontrol Listesi
- Savunma hakkı (7 gün kuralı): Savunma alınmadan ceza verilmesi iptal sebebidir. Savunma süresi 7 günden az olamaz; memura isnatlar somutlaştırılarak bildirilmelidir.
- Usul ve yetki: Cezayı veren amir/kurulun yetkisi, soruşturmacı görevlendirme yazısı ve onayları eksiksiz olmalıdır.
- Ölçülülük–orantılılık: Fiil, memurun geçmiş sicili, kast–kusur derecesi, sonuca etkisi birlikte değerlendirilmelidir. Aşırı ağır ceza iptal edilebilir.
- Zamanaşımı (m.127): Fiilin işlendiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra ceza verilemez (özel haller saklı). Soruşturmanın “öğrenme” tarihinden itibaren gecikmeksizin başlatılması gerekir.
- Gerekçe zorunluluğu: Tipik, şablon gerekçeler yeterli değildir; somut olay ve delillerle bağlantı kurulmalıdır.
- Tek fiile birden fazla ceza verilememesi: Aynı eylemden mükerrer yaptırım yasaktır.
- Ceza/ceza yargılaması ayrımı: Ceza soruşturması/kovuşturması ile disiplin soruşturması birbirinden bağımsız yürütülür; biri diğerinin sonucunu beklemek zorunda değildir (istisnalar saklı).
Disiplin Cezalarına İtiraz Sürecine İlişkin Uygulamalı Kurgusal Örnekler
Senaryo 1 – Eksik savunma süresi
Memura, “yazılı savunmanızı 3 gün içinde veriniz” denilerek tebligat yapılıyor. Memur 5. günde savunma veriyor; idare “süre geçti” diyerek dikkate almadan ceza tesis ediyor. Bu durumda m.130’daki 7 gün asgari süre ihlal edilmiştir. İtirazda veya davada iptal şansı yüksektir.
Senaryo 2 – Öğrenme tarihi ispat edilemiyor
İdare, “fiili geçen yıl duydum” diyerek soruşturmayı gecikmeli başlatıyor; ancak öğrenme tarihini somut belgeyle ortaya koyamıyor. İki yıllık ceza verme zamanaşımı ve derhâl başlatma yükümlülüğü yönünden işlem tartışmalı hale gelir.
Senaryo 3 – Ölçüsüz ceza
İlk defa benzer bir kusuru işleyen, zararı telafi eden memura doğrudan kademe ilerlemesinin durdurulması cezası veriliyor. Oysa orantılılık gereği daha hafif yaptırımlar değerlendirilmelidir. İtiraz/iptal davasında ölçülülük denetimi yapılır.
Senaryo 4 – Yetki sakatlığı
Disiplin amiri yerine vekâlet şartları oluşmamış bir kişi ceza tesis ediyor. Yetki unsuru sakattır; itirazda iptal edilmesi beklenir.
Disiplin Cezalarına İtiraz Dilekçesi İçin Dilekçe Örneği
Kime: (Yetkili Disiplin Kurulu Başkanlığı’na)
Konu: …. tarih ve …. sayılı disiplin cezasına itirazım
Açıklamalar:
- Tarafıma …. tarihinde tebliğ edilen …. türündeki disiplin cezası, usul ve esas yönlerinden hukuka aykırıdır.
- Usul yönünden: Savunma hakkım 7 günden kısa süre verilerek kısıtlanmıştır / isnatlar somut delillerle ortaya konulmadan savunma istenmiştir / soruşturmacı görevlendirme ve onayları usulsüzdür / tebligat usule aykırıdır.
- Esas yönünden: Fiilin sübutu ve hukuki nitelendirmesi hatalıdır; ölçülülük–orantılılık ilkeleri gözetilmemiştir. Memuriyet sicilim ve somut olayın özellikleri değerlendirilmemiştir.
- Zamanaşımı: Fiilden bu yana iki yıllık ceza verme zamanaşımı dolmuştur / “öğrenme tarihi” somut belgeyle ortaya konulamamıştır.
Netice ve Talep: Açıklanan nedenlerle disiplin cezasının kaldırılmasına; aksi halde işlemin iptali istemiyle yargı yoluna başvuracağımın bilinmesine karar verilmesini arz ederim.
Ekler: Tebligat/tebellüğ belgesi, savunma yazıları, delil listesi, tanık beyanları, tutanaklar, EBYS kayıtları vb.
Disiplin Cezalarına İtirazlarda Sık Yapılan Hatalar
- 7 günlük süreyi kaçırmak: Tebligatı izleyen günden itibaren 7 gün sayılır. Süre tutum dilekçesi verilebilir.
- Özet dilekçe: “Haksızdır, kaldırın” gibi genel ifadeler yerine usul–esas ayrımıyla somut gerekçe oluşturun.
- Delilsiz itiraz: EBYS erişim kayıtları, kamera, log kayıtları, yazışmalar gibi delilleri eklemeyi unutmayın.
- Yanlış merci: Ceza türüne göre merci değişir; yanlış mercie yapılan başvuru süreyi tüketebilir.
- Yanlış süre hesabı: Elektronik tebligatta tebellüğ tarihi farklılık gösterebilir; kayıtları isteyin.
Önce İtiraz mı, Doğrudan Dava mı?
DMK m.135 memura idare içi itiraz hakkı tanır; çoğu olayda pratik ve hızlı sonuç verebilir. Bununla birlikte, itiraz zorunlu bir ön koşul değildir; memur koşulları varsa doğrudan iptal davası da açabilir. Strateji belirlenirken cezanın türü, delil durumu, süre baskısı ve idarenin içtihadı birlikte değerlendirilmelidir.
Avukat Notları: İptal Davası Perspektifi
- Yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurlarında aykırılıkları başlık başlık tartışın.
- İspat rejimi: Disiplin hukukunda “yeterli kanaat” aranır; ancak bu, somut delil gerekliliğini ortadan kaldırmaz. Hukuka aykırı delil vurgusunu yapın.
- Gerekçe–delil bağı: Kararda atıf yapılan delillerin dosyada varlığını ve gerçekten isnadı ispat edip etmediğini tek tek irdeleyin.
- Ölçülülük matrisleri: Aynı kurum içtihadında benzer fiillerde hangi cezaların verildiğini tabloya bağlayın; farklı uygulama “eşitlik” tartışması doğurabilir.
- Yargılama stratejisi: Yürütmenin durdurulması (YD) talebinde, telafisi güç zarar–açık hukuka aykırılık ikilisini güçlü delillerle gösterin.
Sonuç ve Öneriler (Uygulama Rehberi)
- Tebligat–süre kontrolü: Tebliğ tarihi, elektronik tebligat kayıtları, okuma logları ilk dosya parçasıdır.
- Usul barajları: Savunma (min. 7 gün), yetki, soruşturmacı görevlendirme ve delil toplama usulünü kontrol edin.
- Esas barajları: Fiilin nitelendirilmesi, kusur–kast ve orantılılık.
- Zamanaşımı: Öğrenme tarihi ve iki yıllık üst sınır; iptal sonrası yeniden ceza verilmesinde süre tartışmaları.
- Strateji: Önce itiraz (çabuk ve ucuz), ret hâlinde 60 gün içinde iptal davası; veya doğrudan dava.
Not: Makalede yer alan bilgi ve örnekler akademik değerde olup doğrudan doğruya başvuru ya da davalarınız için kullanılması önerilmez. Her somut olayın kendine özgü koşulları olup idari dava avukatlarından danışmanlık hizmeti almanızı öneririz.
Av. Ramazan Sertan Safsöz
