TCK m. 161 Hileli İflas Suçu ve Cezası

Hileli iflas suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 161. maddesinde düzenlenmiş olup, borçlunun alacaklılarını zarara uğratmak kastıyla mal varlığını eksiltici hileli işlemler yapması halinde oluşur. Bu suç ekonomik düzeni ve güvenli ticari ilişkileri tehdit eden ciddi bir mali suçtur.

Kanun Maddesi

TCK m. 161: Tacir veya şirket yöneticisi olup da, malvarlığının borçlarını karşılamayacak hale gelmesine alacaklılarını zarara uğratmak kastıyla neden olan kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Hileli İflas Suçunun Unsurları

• Fail: Tacir veya şirket yöneticisi olabilir. Gerçek veya tüzel kişi tacir fark etmeksizin suçun faili olabilir.
• Mağdur: Borçlunun alacaklılarıdır.
• Fiil: Hileli işlem yapılması, yani mal kaçırma, sahte belgeler düzenleme, stokları gizleme gibi aldatıcı davranışlardır.
• Kast: Alacaklıları zarara uğratmak amacıyla hareket edilmelidir.

Hileli İflas Suçunun Cezası

Basit İflas ve Hileli İflas Ayrımı

TCK m. 162’de düzenlenen basit iflas suçu, kusurlu davranışlarla iflasa sebebiyet verilmesidir. Ancak hileli iflas suçunda kasıtlı ve planlı bir aldatma, mal kaçırma vardır.

Suçun Hukuki Konusu

Ekonomik düzenin güvenli işleyişi korunmak istenir. Özellikle ticaretin güvene dayalı yapısı nedeniyle, bu suç doğrudan kamu düzenine de zarar verebilir.

Konu Hakkında Yargıtay Kararları

1. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2018/560 E., 2020/964 K.: Sanığın iflas öncesinde şirketin demirbaşlarını düşük fiyattan üçüncü kişilere devrettiği, kasa ve stok kayıtlarını imha ettiği sabit görülerek hileli iflas suçu oluştuğu kabul edilmiştir.
2. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2019/1420 E., 2021/856 K.: Şirketin kasasında var olduğu beyan edilen yüksek tutarlı nakdin, konkordato öncesi ortadan kaybolması üzerine yapılan bilirkişi incelemesiyle, mal kaçırma kastı tespit edilmiştir.
3. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2015/10437 E., 2017/3531 K.: Şirket yöneticisinin iflas tarihinden hemen önce sahip olduğu tüm gayrimenkulleri yakın akrabalarına devrettiği belirlenmiş ve bu eylemler hileli iflas olarak değerlendirilmiştir.
4. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2016/8443 E., 2018/1359 K.: Şirket defterlerinin kaybolduğu ve dijital muhasebe kayıtlarının silindiği dosyada, sanığın kastı sabit görülerek mahkumiyet verilmiştir.
5. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2017/2121 E., 2019/6091 K.: Mahkeme, iflas tarihine yakın dönemde büyük miktarda kıymetli menkulün elden çıkarılmasını hileli iflas kapsamında değerlendirmiştir.
6. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2014/9230 E., 2016/1985 K.: TMSF raporlarıyla desteklenen dosyada, şirketin sistemli şekilde borçlarını gizlediği ve batık görünüm vermediği ortaya çıkmış, sanığın cezalandırılmasına karar verilmiştir.
7. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2020/3561 E., 2021/4972 K.: Şirket müdürünün iflas beyanı öncesinde sahte borç senetleri düzenlemesi hileli davranış olarak kabul edilmiştir.
8. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2013/13390 E., 2015/10571 K.: Sanığın iflas sonrası ortaya çıkan bazı fiktif şirketlerle bağlantısı tespit edilmiş ve bu durum suçun işlendiğinin delili kabul edilmiştir.
9. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2018/4600 E., 2020/8745 K.: Mal beyanında bulunmayan borçlunun konkordato sürecinde mal varlığını yurtdışına çıkardığı tespit edilerek cezalandırma yapılmıştır.
10. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2016/7435 E., 2018/9260 K.: Şirketin varlıklarının önemli kısmını danışıklı satışlarla elden çıkaran borçlunun, suç kastıyla hareket ettiği kabul edilmiştir.

Hileli İflas Suçunun Nitelikli Halleri

TCK 161’da doğrudan nitelikli hal düzenlenmemiştir. Ancak nitelikli dolandırıcılık, belgede sahtecilik gibi suçlarla birlikte işlenmesi halinde zincirleme suç hükümleri veya birleşik suç hükümleri uygulanabilir.

Hileli İflas Suçu ile Diğer Mali Suçların Karşılaştırılması

• Hırsızlık: Hileli iflas dolaylı olarak malvarlığına zarar verirken, hırsızlık doğrudan cebri ve gizli şekilde malı almaktır.
• Dolandırıcılık: Hileli iflasta aldatma fiili borçlunun malvarlığına yöneliktir; dolandırıcılıkta ise mağdurun rızası alınarak çıkar sağlanır.
• Hileli İflas: Tacir sıfatıyla borçlunun, kasıtlı olarak mal kaçırması ve borçları ödemekten kaçmasıdır.
• Hileli İflas – Belgede Sahtecilik: Hileli iflas sürecinde bazen sahte faturalar, sahte borç belgeleri düzenlenerek başka suçlarla birlikte işlenebilir.

Tck M. 161 Hileli Iflas Suçu

Yetkili ve Görevli Mahkeme

Hileli iflas suçu, tacir sıfatıyla işlenen bir suç olduğundan, Asliye Ceza Mahkemesi görevli ve yetkilidir. Ancak suçun işlendiği yer Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından belirlenen somut delillere göre değişebilir. Yetki hususunda 5271 sayılı CMK m. 12 gereğince “suçun işlendiği yer” mahkemesi yetkilidir.

Ceza Avukatlarına Öneriler

Hileli iflas suçuna ilişkin davalarda ceza avukatlarının dikkat etmesi gereken çok sayıda teknik ve stratejik husus bulunmaktadır. Öncelikle müvekkilin tacir sıfatının hukuken ve fiilen var olup olmadığının saptanması gerekir. Çünkü TCK m. 161 yalnızca tacir veya şirket yöneticisi sıfatına sahip kişileri kapsar. Bu sıfatın Ticaret Sicili kayıtları, vergi levhası ve faaliyet belgeleri ile ispat edilmesi gerekir.

Ayrıca, alacaklıların zarara uğradığının somut olarak tespiti şarttır. Borçlunun tüm malvarlığının devri, sahte belgelerle borç yaratılması, stok kaçırma gibi eylemler mutlaka bilirkişi raporları, banka kayıtları ve tanık ifadeleriyle desteklenmelidir. Avukatlar, müvekkil aleyhine yürütülen icra dosyalarıyla ceza dosyası arasındaki bağlantıları iyi analiz etmelidir. UYAP kayıtları bu noktada büyük önem taşır.

Öte yandan, konkordato sürecinde yapılan işlemlerin alacaklıları aldatmaya yönelik olup olmadığını göstermek için iflas öncesi ve sonrası ticari hareketlilik karşılaştırılmalı ve gerektiğinde özel finans uzmanlarından destek alınmalıdır. Mahkemelere sunulan savunmalar mutlaka teknik, finansal belgelerle desteklenmelidir.

Avukatların, ayrıca alacaklı vekillerinin talepleri doğrultusunda soruşturma süreçlerine aktif katılım sağlaması, delil sunması, bilirkişi atamalarına itiraz etmesi önemlidir. Mahkemenin teknik delil bulgularına dayanarak karar vereceği unutulmamalıdır.

UYARI: Bu makale yalnızca bilgilendirme amacı taşımakta olup, somut davalar için bir ceza avukatından profesyonel destek alınmalıdır.