TCK m. 158/1-f Kapsamında Kripto Para Dolandırıcılığı

1. Kripto Paraların Hukuki Niteliği ve Dolandırıcılık Suçu ile İlişkisi

Kripto paralar, Türk hukuk sisteminde henüz “para” olarak tanımlanmamıştır. Ancak Yargıtay ve doktrin, bu varlıkları “malvarlığı değeri” kapsamında değerlendirmektedir. Dolayısıyla, kripto para işlemlerinde hileli davranışlarla mağdurun aldatılması hâlinde, klasik dolandırıcılık hükümleri uygulanabilir.

“TCK m. 158/1-f: Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılık suçunun işlenmesi hâlinde, fail hakkında nitelikli dolandırıcılık hükümleri uygulanır.”

Kripto paralar doğrudan bir banka veya kredi kurumu aracı olmasa da, işlemlerin bilişim sistemleri üzerinden yürütülmesi sebebiyle bu bent kapsamında değerlendirilmektedir. Nitekim Yargıtay da dijital varlıkların kullanıldığı dolandırıcılık eylemlerini “bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması” şeklinde nitelendirmektedir. TCK m. 158/1-f hakkında daha detaylı bilgi almak için tıklayınız. Bu yazıda, kripto para dolandırıcılığı suçunu inceleyeceğiz.

2. Kripto Para Dolandırıcılığının Unsurları

Suçun oluşabilmesi için genel dolandırıcılık suçundaki unsurların yanında, bilişim sistemi aracılığıyla işlenmiş olması aranır. Bu kapsamda:

• Fail: Hileli davranışla mağduru aldatan ve kripto varlığı kendi hesabına aktaran kişidir.
• Mağdur: Cüzdan adresi veya yatırım platformu üzerinden zarara uğrayan kişidir.
• Hileli Davranış: Sahte yatırım platformu kurma, yüksek kazanç vaadi, sahte cüzdan veya “airdrop” linkleri gibi bilişim tabanlı hilelerdir.
• Zarar: Mağdurun kripto varlığını kendi rızasıyla ama aldatılma sonucu devretmesidir.

3. Kripto Para Cüzdanlarının ve İşlemlerin Delillendirilmesi

Kripto para dolandırıcılığı davalarında delil toplama süreci klasik finansal sistemden çok daha karmaşıktır. Blockchain teknolojisi şeffaf olsa da, işlem yapan kişilerin kimlikleri doğrudan görülmez. Bu nedenle adli merciler aşağıdaki teknik yöntemleri kullanmaktadır:

a. Blockchain Analizi ve Cüzdan Takibi

Her transfer, blok zincirinde kalıcı olarak kayıt altındadır. Chainalysis, Elliptic ve benzeri yazılımlar aracılığıyla şüpheli cüzdan adresleri tespit edilip, transfer zinciri izlendiğinde fonların hangi borsaya aktarıldığı belirlenebilir.

b. IP Adresi ve Giriş Verilerinin Elde Edilmesi

Borsalar (örneğin Binance, Paribu, BTCTurk) kullanıcı giriş kayıtlarını saklar. Savcılık kararıyla bu kayıtlar talep edilerek, failin IP adresi ve cihaz bilgisi elde edilebilir.

c. MASAK ve Adli Bilişim Raporları

MASAK (Mali Suçları Araştırma Kurulu), 5549 sayılı Kanun uyarınca şüpheli işlem bildirimi (ŞİB) mekanizmasını işletir. Kripto para dolandırıcılığına ilişkin MASAK raporları, transfer zincirlerini ve şüpheli hesapları delillendirmede kritik rol oynar.

d. Uluslararası Adli Yardımlaşma

Kripto varlıkların yurt dışına aktarılması hâlinde, Interpol ve Europol aracılığıyla bilgi paylaşımı yapılabilir. Özellikle Chainalysis Reactor raporları, Avrupa ülkelerinde delil olarak kabul edilmektedir. Suçla mücadelede etkin sonuçlar için bu delil tipinin Türkiye’de de resmi olarak kabulünün gerektiği kanaatindeyiz.

4. Kripto Para Dolandırıcılığı Hakkında Yargıtay Kararları ve Uygulama Örnekleri

Yargıtay’ın kripto varlıklarla ilgili doğrudan az sayıda kararı bulunmakla birlikte, bilişim sistemleri aracılığıyla yapılan benzer eylemler için verdiği kararlar yol göstericidir:

• Yargıtay 11. Ceza Dairesi, K. 2021/9598: İnternet ilanı üzerinden yürüyen olaylarda TCK 158/1-f değerlendirmesinin yapılması gerektiği, Ağır Ceza görevi. (Kaynak: yayımlanmış karar özeti)
• Yargıtay (kapatılan) 15. Ceza Dairesi, K. 2021/6492: Sahibinden.com benzeri platformlardaki detaylı ilan vakalarında 158/1-f’nin uygulanması gerektiği.
• Yargıtay 15. Ceza Dairesi, E. 2021/1595, K. 2021/3178: Mağdurla yüz yüze temas olmadan internet/telefon üzerinden tamamlanan süreçlerde 158/1-f yönünden görevli mahkemenin Ağır Ceza olduğu.
• Yargıtay 15. Ceza Dairesi, E. 2019/2148, K. 2019/4914: Sosyal medya/mesajlaşma üzerinden satış senaryolarında 158/1-f’nin tartışma çerçevesi.
• Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 11.06.2013, 2013/15-239 E., 2013/289 K.: “Bilişim sisteminin araç olarak kullanılması” ölçütleri.
• Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/7406 K.: “Bilişim sistemi” kavramının kapsamına dair tanım ve çerçeve.

Bu kararlar, kripto varlıkların geleneksel banka sistemlerinden bağımsız olmasına rağmen, bilişim tabanlı yapıları nedeniyle TCK m. 158/1-f’nin uygulanabileceğini göstermektedir.

5. Benzer Suçlarla Karşılaştırma

Kripto para dolandırıcılığı, bazı durumlarda diğer mali suçlarla karıştırılmaktadır. Ancak aralarında belirgin farklar vardır:

Dolandırıcılıkta fail, mağdurun kendi rızasıyla işlem yapmasını sağlar; bilişim sistemi unsuru varsa nitelikli hal gündeme gelir.

6. Cezalar ve Etkin Pişmanlık

TCK m. 158/1-f uyarınca nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası klasik dolandırıcılığa kıyasla oldukça ağırdır.

Etkin pişmanlık (TCK m. 168) hükümleri gereği, failin mağdurun zararını tamamen gidermesi hâlinde cezada önemli indirim yapılabilir. Özellikle kripto varlık transferlerinin geri alınması mümkünse, bu durum mahkemelerce lehine değerlendirilir. Zararın soruşturma aşamasında giderilmesi halinde verilecek cezadan 2/3, kovuşturma aşamasında giderilmesi halinde ise 1/2 indirim yapılır.

7. Mağduriyetin Giderilmesi ve Geri Alım Süreçleri

Kripto para dolandırıcılığında mağdurların zararını telafi etmek klasik dolandırıcılığa göre çok daha güçtür. Çünkü transferler geri döndürülemez ve fail genellikle yurt dışı borsaları kullanır. Bu durumda:

• İşlemin yapıldığı borsaya hızlıca freeze (dondurma) talebi gönderilmelidir.
• BTK, MASAK ve Cumhuriyet Savcılığına eş zamanlı başvuru yapılmalıdır.
• Uluslararası borsalarda, Interpol veya Europol aracılığıyla mutual legal assistance (adli yardımlaşma) talep edilir.

Bu sürecin gecikmeden başlatılması, kripto varlıkların izini kaybettirmeden önce durdurulması açısından hayati öneme sahiptir.

8. Ceza Avukatları İçin Uygulama Önerileri

Kripto para dolandırıcılığı, klasik dolandırıcılıktan farklı olarak hem bilişim hem mali suç niteliği taşır. Bu nedenle savunma stratejisi teknik bilgiye dayanmalıdır. Uygulamada dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şunlardır:

• Adli bilişim raporlarını mutlaka inceleyin. Zincir analizlerinin hangi blokta durduğu, failin gerçekten o cüzdanı kullanıp kullanmadığı detaylı incelenmelidir.
• IP adresi ve kullanıcı giriş kayıtlarının hangi tarihte talep edildiği önemlidir. Gecikmiş talepler, logların silinmesine yol açabilir.
• Kripto borsalarından gelen belgelerin doğruluğu mutlaka denetlenmelidir. Bazı borsalar eksik veya eksik çevrilmiş kayıtlar sunmaktadır.
• Etkin pişmanlık müzakerelerinde zarar miktarının kripto varlığın fiyat (TL) karşılığı üzerinden hesaplanması gerektiği vurgulanmalıdır.
• Uluslararası süreçlerde adli yardımlaşma prosedürleri zaman aldığından, erken başvuru stratejisi oluşturulmalıdır.
• Son olarak, müvekkil bilgilendirme yükümlülüğü kripto varlıklar söz konusu olduğunda daha hassas yürütülmelidir; zira yatırımcı psikolojisi mağduriyetin büyüklüğünü artırır.

Ceza avukatları açısından bu suç tipi, bilişim hukuku, mali suçlar ve uluslararası hukuk kesişiminde yer aldığı için disiplinler arası bir yaklaşım gerektirir. Doğru savunma stratejisi, teknik delil analizine ve adli bilişim raporlarının çözümüne dayanmalıdır.

Kripto para dolandırıcılığı, dijital çağın en karmaşık suç tiplerinden biridir. TCK m. 158/1-f kapsamında değerlendirilmesi, bilişim sistemlerinin suçun işlenmesinde merkezi rol oynamasından kaynaklanır. Adli bilişim raporları, MASAK analizleri ve uluslararası işbirlikleri, bu tür suçların aydınlatılmasında hayati önem taşır. Hem mağdurların hem de savunma avukatlarının teknik düzeyde bilgi sahibi olması, yargılamanın adil ve etkin yürütülmesinin temel şartıdır.