Yabancı gerçek kişilerin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına kabulü, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu (“Kanun”) ve bu Kanun’un uygulanmasına dair 2010 tarihli ve 27544 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik (“Yönetmelik”) kapsamında düzenlenmektedir. Anılan mevzuat çerçevesinde, belirli ekonomik koşulları sağlayan yabancıların, Cumhurbaşkanlığı kararıyla istisnai yoldan Türk vatandaşlığını kazanmaları mümkün kılınmıştır.
Türk Vatandaşlığı Kazanmanın Hukuki Dayanağı
Kanun’un 12. maddesi uyarınca, “Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak kaydıyla; Türkiye’ye sanayi tesisi kurarak ya da istihdam sağlayarak hizmeti geçen veya ekonomik, sosyal, kültürel, sportif, bilimsel, teknolojik alanlarda üstün başarı gösteren, ayrıca yabancı sermaye kapsamında yatırım yapan kişilere, Cumhurbaşkanının kararı ile Türk vatandaşlığı verilebilir.” Bu hüküm, yatırım yoluyla vatandaşlık kazanımına ilişkin istisnai yetkinin hukuki temelini teşkil eder.
Yönetmelik’in 20. maddesi ise, yatırım türlerini ayrıntılı biçimde belirlemiş ve uygulamaya dair usul ve esasları düzenlemiştir.
Türk Vatandaşlığı Kazanımına Esas Teşkil Eden Yatırım Türleri
Aşağıda belirtilen yatırım kalemlerinden herhangi birini gerçekleştiren yabancı uyruklu gerçek kişiler, istisnai yoldan Türk vatandaşlığı kazanma hakkına sahip olabilirler:
- a) Taşınmaz Mal Edinimi
- En az 400.000 Amerikan Doları karşılığı taşınmaz edinilmesi ve bu taşınmazın en az 3 yıl süreyle devredilmeyeceğine dair tapuya şerh konulması gerekmektedir (Yönetmelik m. 20/2-a).
- Uygunluk belgesi, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenir.
- b) Sabit Sermaye Yatırımı
- En az 500.000 Amerikan Doları tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirilmesi (Yönetmelik m. 20/2-b).
- Yatırımın uygunluğu, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belgelendirilir.
- c) İstihdam Oluşturma
- En az 50 Türk vatandaşının istihdam edildiği bir işyeri kurulması veya mevcut bir işyerinin bu ölçüde istihdam sağlaması (Yönetmelik m. 20/2-c)
- Uygunluk değerlendirmesi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılır.
- d) Finansal Yatırımlar
- En az 500.000 Amerikan Doları karşılığı:
- Türkiye’de faaliyet gösteren bir bankaya üç yıl süreyle mevduat yatırmak,
- Devlet borçlanma araçlarına yatırım yapmak,
- Girişim sermayesi yatırım fonlarına ya da gayrimenkul yatırım fonlarına yatırım yapmak (Yönetmelik m. 20/2-ç, d, e).
- Bu işlemler sırasıyla BDDK, Hazine ve Maliye Bakanlığı ve Sermaye Piyasası Kurulu gözetiminde yürütülür.
Vatandaşlık için Başvuru ve Değerlendirme Süreci
a) Yatırımın Tespiti ve Uygunluk Belgesi
İlgili yatırım tamamlandıktan sonra, yatırım türüne göre yetkili kamu kurumu tarafından düzenlenen uygunluk belgesi temin edilir.
b) İkamet İzni Başvurusu
Yatırımcı, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu uyarınca, kısa dönem ikamet izni başvurusunda bulunur.
c) Vatandaşlık Başvurusu
İkamet izninin temininden sonra, İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü nezdinde, Türk vatandaşlığı için istisnai başvuru gerçekleştirilir. Başvuru, İçişleri Bakanlığı tarafından değerlendirilerek Cumhurbaşkanlığı makamına sunulur. Son kararı Cumhurbaşkanı verir.
Dikkat Edilmesi Gereken Hukuki Hususlar
- Yatırım tutarlarının, Türk Lirasına çevrilerek Türk finans sistemi içinde değerlendirilmesi gereklidir (TCMB düzenlemeleri uyarınca).
- Taşınmazın 3 yıl süresince devredilmemesi, mevduatın geri çekilmemesi gibi taahhütlerin ihlali, vatandaşlığın iptali sonucunu doğurabilir.
- Vatandaşlık hakkının kazanılmasına rağmen, kanunlarda öngörülen diğer yükümlülükler (örneğin askerlik, vergi, seçme/seçilme hakkı) devam eder.
- Yatırımcının eş ve 18 yaş altındaki çocukları da aynı başvuru dosyası kapsamında vatandaşlık kazanabilir.
Yatırım yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılması, Türkiye’nin yatırım ortamının uluslararası düzeyde cazip hale getirilmesi açısından önemli bir argümandır. Ancak bu süreç, hem ulusal güvenlik hem de kamu düzeni bakımından idarenin takdir yetkisi kapsamında değerlendirilir. Bu nedenle, başvuru sahiplerinin süreci yabancılar hukuku alanında uzman bir hukukçu rehberliğinde yürütmeleri tavsiye olunur. Hukuki belgelerin eksiksiz ve gerçeğe uygun şekilde hazırlanması, sürecin sağlıklı ilerlemesi açısından önemlidir.
Av. Gizem ARAL SAFSÖZ
