1) İftira Suçu Kanuni Çerçevesi
1.1. TCK m.267 – İftira (madde metninden özet)
(1) Yetkili makamlara ihbar veya şikâyette bulunarak ya da basın ve yayın yoluyla, işlemediğini bildiği hâlde, hakkında soruşturma veya kovuşturma başlatılmasını ya da idari bir yaptırım uygulanmasını sağlamak için bir kimseye hukuka aykırı bir fiil isnat eden kişi, 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Maddi eser ve delilleri uydurarak iftirada bulunulması hâlinde ceza yarı oranında artırılır.
(3) Mağdur hakkında (gözaltı/tutuklama dışındaki) bir koruma tedbiri uygulanmışsa, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(4) İftira nedeniyle mağdurun gözaltına alınması veya tutuklanması hâlinde fail, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna ilişkin hükümlere göre dolaylı fail olarak ayrıca sorumlu tutulur.
(5) Mağdurun iftira nedeniyle müebbet/ağırlaştırılmış müebbet mahkûmiyetine karar verilirse, 20–30 yıl hapis cezasına hükmolunur.
(6) Mağdur aleyhine verilen hapis cezasının infazına başlanmışsa, (5) uyarınca belirlenen ceza yarı oranında artırılır.
(8) İftira suçunda dava zamanaşımı, mağdurun fiili işlemediğinin sabit olduğu tarihten başlar.
(9) Basın-yayın yoluyla işlenen iftirada mahkûmiyet kararı, aynı veya eşdeğerde basın-yayın organında ilan olunur; masraf hükümlüden alınır.
Madde hükümlerine ilişkin bu özet, baro yayınları ve mesleki doktrinde aynen yer alan metinlerden derlenmiştir; (7) numaralı fıkranın ise AYM’nin 17.11.2011 tarihli, E.2010/115, K.2011/154 sayılı kararıyla iptal edildiğini hatırlatalım.
1.2. TCK m.269 – İftirada Etkin Pişmanlık (özet)
Failin iftiradan dönme zamanına göre cezada indirim yapılır: soruşturma öncesi (4/5), soruşturma aşaması (3/4), kovuşturma/hükümden önce (2/3), hükümden sonra-infazdan önce (1/2), infaz başladıktan sonra (1/3). Basın-yayın yoluyla işlenen iftirada etkin pişmanlıktan yararlanmak için aynı mecrada geri alma/tekzip şartı aranır (m.269 son).
2) İftira Suçunum Yapısı, Konusu ve Korunan Değer
İftira TCK’nın “Adliyeye Karşı Suçlar” bölümünde yer alır; korunan hukuki değer yalnızca mağdurun şerefi/itibarı değil, adalet hizmetinin doğrulukla işlemesi ve kamu güvenirliğidir. Suçun konusu “hukuka aykırı fiil isnadı” olup, bu fiilin mutlaka bir “suç” olması gerekmez; disiplin veya idari yaptırımı gerektiren fiiller de yeterlidir.
3) Fail, Mağdur ve Manevi Unsur
- Fail: Özgü suç değildir; herkes tarafından işlenebilir. Kamu görevlilerinin makam/araç olanaklarını kullanarak işlemeleri, doktrinde ayrıca tartışılır ve bazı yayınlarda artırım gerekçesi değerlendirmeleri bulunur.
- Mağdur: Belirlenebilir olması yeterli; isminin açıkça belirtilmesi şart değildir. Araştırmayla kimliği saptanabilen kişi de mağdur sayılır.
- Manevi unsur: Failin, isnat ettiği fiilin işlenmediğini bilmesi (özel kast) gerekir; olası kast/taksirle işlenemez.
4) İftira Suçun İşleniş Biçimleri
- Yetkili makamlara ihbar/şikâyet: Savcılık, kolluk veya idari denetim mercilerine yapılan başvurular.
- Basın-yayın yoluyla iftira: Haber, röportaj, sosyal medya/çevrimiçi yayınlar dahil; mahkûmiyet hâlinde ilan yaptırımı gündeme gelir (m.267/9).
- Maddi delil uydurarak iftira: Sahte belge, düzmece delil, kurgulanmış mesaj vb. (m.267/2).
5) Suçun Şartları – Tipiklik
- Somut isnat: Belirsiz/soyut ithamlar değil, belirlenebilir kişiye yönelmiş somut fiil isnadı aranır.
- Yetkili mercie yönelim veya basın-yayın: Basit dedikodu/özel konuşma tek başına yeterli olmayabilir; süreç yaratma amacı önemlidir.
- Masum olduğunu bilme: Fail mağdurun fiili işlemediğini bilerek isnatta bulunmalıdır. Bu, çoğu dosyada ayırıcı ispat meselesidir.
6) Cezalar ve Nitelikli Hâller
| Durum | Yaptırım | Hukuki Dayanak |
|---|---|---|
| Basit hâl | 1–4 yıl hapis | TCK 267/1. |
| Maddi delil uydurarak iftira | Temel ceza ½ oranında artırılır | TCK 267/2. |
| Gözaltı/tutuklama dışında koruma tedbiri uygulanması | Temel ceza ½ oranında artırılır | TCK 267/3. |
| Mağdurun gözaltı veya tutuklanması | Fail ayrıca kişiyi hürriyetten yoksun kılma hükümlerine göre dolaylı fail olarak sorumlu | TCK 267/4. |
| Mağdurun müebbet/ağırlaştırılmış müebbet mahkûmiyeti | 20–30 yıl hapis | TCK 267/5. |
| Mahkûmiyetin infazına başlanmışsa | 267/5 uyarınca belirlenen ceza ½ artırılır | TCK 267/6. |
| Basın-yayın yoluyla işlenen iftira | Mahkûmiyet, “aynı/eşdeğerde mecra”da ilan edilir; masraf hükümlüden | TCK 267/9. |
7) İftira Suçunun Zamanaşımı ve Şikâyet
- Şikâyet şartı yok: İftira re’sen soruşturulur; uzlaştırma kapsamında değildir.
- Zamanaşımı başlangıcı: Genel kuraldan ayrılarak mağdurun fiili işlemediğinin sabit olduğu tarih başlangıç alınır (m.267/8).
8) İftira Suçunda Etkin Pişmanlık
İftira suçu, failin gerçek durumu ne kadar erken açıklamasını o kadar güçlü oranlarda teşvik eder. Basit hâlde 1–4 yıl aralığındaki ceza, etkin pişmanlıkla önemli ölçüde düşebilir; hatta sonuç ceza 1 yıl ve altına inerse kısa süreli yaptırımlara çevrilme/HAGB gibi bireyselleştirme seçenekleri doğabilir (somut dosyaya bağlıdır).
| Zaman | İndirim Oranı | Açıklama |
|---|---|---|
| Soruşturma öncesi | 4/5 | En avantajlı dönem; iftiradan açık biçimde dönülmeli. |
| Soruşturma aşamasında (dava açılmadan) | 3/4 | İsnadı geri alma ve gerçeği aydınlatma şart. |
| Kovuşturma (hükümden önce) | 2/3 | Mahkeme önünde açık geri alma. |
| Hükümden sonra – infazdan önce | 1/2 | Kararın kesinleşme/infaz aşamasında geri alma. |
| İnfaz başladıktan sonra | 1/3 | Basın-yayın iftirasında aynı mecrada tekzip/geri alma aranır. |
9) Uygulamada Sık Görülen Senaryolar (Kurgusal Örnekler + Hukuki Analiz)
9.1. “Disiplin İhlali” İsnadıyla İftira
Bir işyerinde çalışan A, performans çatışması yaşadığı B hakkında, idareye “B şirket verilerini izinsiz dışarı aktardı” diye yazılı başvuruda bulunur. İnceleme sonunda böyle bir fiilin hiç yaşanmadığı, hatta B’nin ilgili sistemlere erişim yetkisinin baştan beri bulunmadığı saptanır. Burada hedef, B’ye idari yaptırım uygulanmasını sağlamaktır; isnadın suç oluşturması şart değil, disiplin yaptırımı hedeflenmiş olması da iftira kapsamındadır (m.267/1).
Değerlendirme: A’nın B’nin masum olduğunu bilip bilmediği araştırılır; delil olarak başvuru metni, yazışmalar, erişim logları, tanık beyanları önemlidir. A’nın bilmeden yanıldığı savunması, özel kast aranması nedeniyle kritik bir kırılma noktasıdır.
9.2. “Maddi Delil Uydurma” ile İftira
Komşuluk uyuşmazlığında C, D’yi uyuşturucu satıcısı gibi göstermek için D’nin çantasına küçük miktarda madde ve buna ilişkin sahte mesaj ekran görüntüleri yerleştirir; kolluğa ihbarda bulunur. İnceleme, delillerin C tarafından uydurulduğunu ortaya çıkarır. Bu durumda m.267/2 devreye girer ve ceza ½ artırılır.
Sonuçlar: Eğer ihbar üzerine D’ye adli kontrol, arama, el koyma gibi koruma tedbirleri uygulanmışsa ceza ayrıca ½ artırılır (m.267/3); D gözaltına alındıysa/tutuklandıysa C, hürriyetten yoksun kılma bakımından dolaylı failliğe sürüklenebilir (m.267/4).
9.3. Basın-Yayın Yoluyla İftira ve “İlan” Yaptırımı
E’nin sahibi olduğu yerel bir haber sitesi, F’nin “ihale yolsuzluğu yaptığı” iddiasını hiçbir teyit süzgecinden geçirmeden yayımlar. Savcılık ihbar kabul ederek soruşturma başlatır; F hakkında kovuşturmaya yer olmadığı anlaşılır. Mahkûmiyet hâlinde, aynı/eşdeğerde mecrada ilan yaptırımı zorunludur. Basın-yayın iftiralarında etkin pişmanlık için aynı yöntemle geri alma/tekzip gerekir.
9.4. Yargısal Sonucun Ağırlığı – Ağır Yaptırım
G hakkında işlediği iddia edilen ağır bir suç nedeniyle açılan kamu davasında, uydurma delillerle mahkûmiyet kararı verilmiş ve hüküm kesinleşmiştir. Sonradan gerçek ortaya çıkar ve iftira sabit olur. Bu durumda iftiracı, m.267/5 uyarınca 20–30 yıl arası cezaya mahkûm edilebilir; hatta hükmün infazına başlanmışsa (6) uyarınca ½ artırım söz konusu olur.
10) Deliller, İspat ve Sınır Meseleleri
- Somut isnat – genel itham ayrımı: Nitelikli Hırsızlık yaptığı bilinem biri hakkında “Hırsızdır” gibi soyut nitelemeler ile “02.08.2025’te X mağazasından Y ürünü çaldı” gibi somut isnat arasında ayırım yapılır; iftira için somut isnat gerekir.
- Yanılma–yanıltılma: Failin makul hatası iftira kastını bertaraf edebilir; ancak delil uydurma gibi pozitif eylemler özel kastı gösterir.
- Basın özgürlüğü – iftira dengesi: Haber verme hakkı, gerçeğe uygunluk/özgüleme/yöntem özeni sınavından geçirilir; aksi, m.267 kapsamında sorumluluk doğurabilir ve ilan yaptırımı uygulanır.
11) Usulî Rejim: Uzlaştırma, Görevli/Yetkili Mahkeme, HAGB
- Uzlaştırma: TCK 267 uzlaştırma kapsamında değildir.
- Görevli mahkeme: Temel hâlde Asliye Ceza Mahkemesi; m.267/5 kapsamındaki ağır cezayı gerektiren sonuçlarda Ağır Ceza Mahkemesi görevlidir (pratikte sonuç cezaya bakılır).
- HAGB/erteleme/çevrim: Basit hâlde sonuç ceza 2 yıl ve altına inerse (indirimler/etkin pişmanlık vs.) CMK 231 koşullarıyla HAGB mümkün olabilir; sonuç cezanın 1 yıl ve altına düşmesi hâlinde kısa süreli hapis için seçenek yaptırımlar değerlendirilebilir (somut dosyaya göre).
12) Savunma ve Mağdur Stratejileri
12.1. Mağdur/Vekili İçin
- Erken başvuru: Savcılığa suç duyurusu; soruşturma dosyasıyla eşzamanlı idari mercilere bildirim (varsa).
- Delil mimarisi: İhbar/şikâyet metni, yayın ekran görüntüleri, zaman damgaları, log kayıtları, tanık beyanları, bilirkişi incelemeleri.
- Basın-yayın iftiralarında: Mahkûmiyet sonrası ilan takibi ve tazminat süreçlerinin yürütülmesi.
12.2. Şüpheli/Sanık Müdafaası İçin
- Özel kast yokluğu: İşlemediğini bilme şartı (özel kast) sorgulanır; somut yanılma/yanıltılma olgusu ortaya konur.
- Somut isnat yokluğu: Soyut, belirlenemez ithamlar iftirayı karşılamayabilir.
- Etkin pişmanlık penceresi: Zamanlamaya göre 4/5’ten 1/3’e kadar indirim; basın-yayın dosyalarında aynı mecrada geri alma koşulu.
13) SSS – Sık Sorulan Sorular
“İftira” için isnat mutlaka suç mu olmalı?
Hayır. Disiplin/idarî yaptırım gerektiren fiiller de iftira suçunun konusudur.
İftira suçu şikâyete bağlı mı? Uzlaşma var mı?
Şikâyete bağlı değildir; re’sen soruşturulur ve uzlaştırma kapsamında sayılmaz.
Basın-yayın yoluyla iftirada özel bir yaptırım var mı?
Evet. Mahkûmiyet kararı, aynı/eşdeğerde mecra ile ilan olunur; bedeli hükümlüden tahsil edilir.
Zamanaşımı nasıl işler?
Özel hüküm gereği, zamanaşımı mağdurun fiili işlemediğinin sabit olduğu tarihten başlar (m.267/8).
Etkin pişmanlık oranları nedir?
İftira suçunda etkin pişmanlık soruşturma öncesi yapılması halinde 4/5; soruşturmada 3/4; kovuşturmada 2/3; hükümden sonra 1/2; infaz başladıktan sonra 1/3 (basın-yayın iftiralarında aynı mecrada geri alma şartı) indirim sağlar..
İftira suçu (TCK 267), bireylerin masumiyetini ve adalet hizmetinin güvenilirliğini doğrudan ilgilendiren, ayrıntılı artırım ve etkin pişmanlık rejimi olan bir düzenlemedir. Somut isnat zorunluluğu, failin mağdurun suçu işlemediğini bilmesi şartı ve süreç yaratma (ihbar/şikâyet veya basın-yayın) yönelimi, tipikliğin eksenini oluşturur. Dosya bazında özel kastın ispatı, delil mimarisi ve zamanında işletilecek etkin pişmanlık pencereleri sonuç üzerinde belirleyicidir. Pratikte hem mağdurlar hem de şüpheli/sanıklar için, erken aşamada deneyimli bir ceza avukatından profesyonel destek almak en doğru stratejidir.
