Boşanma sürecine giren çiftlerin sıkça merak ettiği konulardan biri de boşanma davasında çocuğun tanıklığıdır. Tanık beyanları boşanma davalarında önemli bir yere sahiptir. Özellikle evlilik birliğine ilişkin olaylar genellikle evin içinde yaşandığından, çocuklar bu olaylara en yakın tanıklık eden kişiler olabilir.
Boşanma Davasında Tanık Sayısı
Boşanma davasında tanık sayısına ilişkin herhangi bir yasal sınırlama bulunmamaktadır. Taraflar, dava sürecinde mahkemeye diledikleri kadar tanık sunabilirler. Ancak genellikle her taraf 2 ila 3 tanık sunar. Mahkeme, bu tanıkların ifadelerini değerlendirerek karar verir.
Tanıklara Sorulan Sorular
Tanıklar mahkemede dinlenmeden önce kimlik ve adres bilgileri doğrulanır. Ardından aşağıdaki türde sorular yöneltilir:
- Taraflarla akrabalık ilişkisi var mı?
- Tarafları nereden ve ne süredir tanıyor?
- Hangi olaya şahit oldu?
- Olay ne zaman ve nerede gerçekleşti?
- Bu olaya nasıl tanık oldu?
- Tarafların evliliklerini sürdürme ihtimali hakkında ne düşünüyor?
- Tanıklık karşılığında ücret talep ediyor mu?
Kimler Tanıklık Yapabilir?
Boşanma davalarında herkes tanıklık yapabilir. Ancak bazı kişiler için tanıklıktan çekinme hakkı tanınmıştır. Bu kişiler arasında;
- Tarafların nişanlıları,
- Üst soy ve alt soy (anne, baba, çocuk),
- Üçüncü dereceye kadar kan hısımları
yer alır. Ayrıca şeref veya itibarın zedelenmesi, maddi zarara uğrama riski gibi özel durumlarda da tanıklıktan çekinme mümkündür. (HMK m. 248)
Boşanma Davasında Çocuğun Tanıklığı
Çocukların boşanma davalarında tanık olarak dinlenmesi mümkündür. Ancak bunun için çocuğun yaşı ve olgunluğu dikkate alınır. Genellikle 8 yaş ve üzeri çocukların tanıklığına başvurulabilir. Fakat bu bir mutlak kural değildir. Asıl kriter, çocuğun algılama ve ifade becerisidir.
Çocuğun beyanına başvurulacaksa bu ifade mutlaka bir pedagog eşliğinde alınmalıdır. Mahkeme, çocuğun yaşı, ruhsal durumu ve ifade kabiliyetini değerlendirerek, beyanın güvenilirliğini göz önünde bulundurur.
Çocuğa Ne Sorulur?
Çocuklara velayetle ilgili olarak şu tür sorular pedagog aracılığıyla yöneltilir:
- Anne ve babasıyla ilişkisi nasıldır?
- Evde hangi olaylara şahit olmuştur?
- Boşanma sürecini nasıl algılıyor?
- Hangi ebeveynle yaşamak istiyor ve neden?
Pedagog, bu sorulara verilen cevapları değerlendirir ve mahkemeye yazılı bir rapor sunar. Bu rapor, özellikle velayet kararı açısından belirleyici olabilir.
Tanığın Ehliyeti
Tanıklık için kanunen özel bir ehliyet şartı aranmamaktadır. Fiil ehliyeti, tanıklık için zorunlu değildir. Hatta kısıtlılar ya da akıl sağlığı yerinde olmayanlar da olaylara ilişkin algılama yetileri varsa tanıklık edebilir. Ancak tanığın vereceği bilginin yeterli olması önemlidir.
Bu nedenle mahkemeler, genellikle 8 yaşından küçük çocukların tanıklığını dikkate almaz. Ancak 8 yaşını doldurmuş ve kendini ifade edebilen çocukların tanıklığı, hem boşanma gerekçesi hem de velayet konusunda kullanılabilir.
Uluslararası Araştırmalar ve Uygulama
ABD’de yapılan bazı bilimsel araştırmalara göre, çocukların sağlıklı tanıklık yapabilmesi için olayın üzerinden çok zaman geçmemiş olması, çocuğun baskı altında olmaması ve psikolojik olarak nötr ortamda bulunması gerekir. Bu araştırmalar, çocukların yetişkinler kadar tutarlı beyan veremeyeceğini; ancak doğru koşullarda oldukça değerli bilgiler sunabileceklerini ortaya koymuştur.
Tanıklar Dinlendikten Sonra Ne Olur?
Tanık beyanlarının alınmasından sonra mahkeme, tarafların maddi durumunu ve kusur oranlarını değerlendirir. Bu değerlendirme neticesinde;
- Velayet,
- Nafaka,
- Tazminat
gibi konular hakkında karar verilir. Tazminat talebinde bulunmak isteyen tarafın, boşanma olayına daha az kusurla sebep olmuş ya da hiç kusurlu olmaması gerekir. Bu bağlamda tanık beyanları davanın seyri açısından hayati öneme sahiptir.
Sonuç
Boşanma davalarında çocukların tanıklığına başvurulabilir. Ancak bunun için çocuğun yeterli yaşta ve ifade gücüne sahip olması şarttır. Çocuğun beyanı, özellikle velayet davalarında önemli bir kriterdir. Bu süreçte pedagojik destek alınması ve ifadenin sağlıklı bir ortamda alınması, çocuğun üstün yararı açısından büyük önem taşır.
