İş dünyasında karşılaşılan en büyük sorunlardan biri, hak edilen alacakların tahsil edilememesidir. Özellikle hizmet veren firmalar, sundukları hizmetin karşılığını alamadıklarında yasal yollarla haklarını aramak zorunda kalırlar. Bu noktada ihtiyati haciz, alacaklının borçludan alacağını güvence altına alması adına önemli bir hukuki araçtır.
İhtiyati Haciz Nedir?
İhtiyati haciz, henüz icra takibi başlamadan ya da icra takibi devam ederken, alacaklının para alacağını teminat altına almak amacıyla borçlunun malvarlığına mahkeme kararı ile el konulmasıdır. Bu işlem, yalnızca para alacakları için geçerlidir. Mal teslimi, taşınmaz devri gibi talepler için ihtiyati haciz uygulanmaz.
Amaç, borçlunun mallarını kaçırmasını veya devretmesini önleyerek, ileride açılacak dava ya da yürütülen icra takibinde alacağın güvence altına alınmasıdır. Borçlu, karar sonrasında mallarını satamaz, devredemez ya da tasarrufta bulunamaz.
İhtiyati Haciz Ne Zaman Talep Edilebilir?
İhtiyati haciz kararı alınabilmesi için aşağıdaki koşulların bir arada bulunması gerekir:
1. Borcun Para Borcu Olması
İhtiyati haciz yalnızca para borçlarına uygulanabilir. En yaygın örnekler arasında senede dayalı alacaklar, fatura alacakları ve sözleşmeden doğan parasal yükümlülükler yer alır. Mahkeme, borcun hukuki dayanağını inceler ve para alacağı olduğuna kanaat getirirse ihtiyati haciz kararı verebilir.
2. Borcun Vadesinin Gelmiş Olması
Genel kural olarak borcun vadesi geçmiş olmalıdır. Ancak Türk Hukuku, bazı istisnai hallerde vadesi gelmemiş borçlar için de ihtiyati hacze olanak tanır. Şu iki durumda borç vadesinden önce de haczedilebilir:
- Borçlunun yerleşim yeri bulunmuyorsa,
- Borçlu malvarlığını gizliyor, devrediyor veya kaçırmaya çalışıyorsa.
Bu istisnaların uygulanabilmesi için somut delillerle borçlunun kötü niyetli tasarruflarda bulunduğu ispatlanmalıdır.
3. Alacağın Rehinle Temin Edilmemiş Olması
Bir alacak rehinle teminat altına alınmışsa, ihtiyati hacze başvurulamaz. Çünkü zaten alacak için teminat mevcuttur. Ancak rehin alacağın tamamını karşılamıyorsa, rehin dışındaki kısım için ihtiyati haciz mümkündür.
4. Mahkemece Belirlenen Teminatın Yatırılması
Alacaklı, ihtiyati haciz talebinde bulunurken teminat yatırmakla yükümlüdür. Teminat, ihtiyati haczin haksız çıkması halinde borçlunun uğrayacağı zararların karşılanması amacıyla alınır. Mahkeme, her somut olayda teminat oranını belirler. Teminat yatırılmadan ihtiyati haciz kararı icra edilemez.
İhtiyati Haciz Kararını Hangi Mahkeme Verir?
İhtiyati haciz kararları, alacağın dayandığı belgeye göre değişir. Genel olarak yetkili olan mahkemeler şunlardır:
- Senet, çek, bono gibi ticari belgelerde Asliye Ticaret Mahkemeleri,
- Ticari olmayan borç ilişkilerinde Asliye Hukuk Mahkemeleri.
İcra takibinin açılacağı yer mahkemesi de ihtiyati haciz talebine bakabilir. Bu nedenle avukatlar, takip stratejisine uygun mahkemeyi belirlemeli ve taleplerini bu doğrultuda yapmalıdır.
İhtiyati Haciz Kararı İçin Delil Gerekir Mi?
İhtiyati haciz kararı verilirken kesin delil aranmamaktadır. Mahkeme, borcun varlığına ilişkin “kanaat” oluşturacak düzeyde delille karar verebilir. Fatura, sözleşme, senet veya e-posta yazışmaları bile yeterli görülebilir.
Bu esneklik, alacaklıların mağduriyet yaşamadan hızlıca harekete geçmesini sağlar. Ancak sunulan belgelerin borcu ispatlar nitelikte olması gereklidir.
İhtiyati Haciz Kararının Sonuçları
Mahkemece verilen ihtiyati haciz kararı, borçlunun malvarlığı üzerinde doğrudan sonuç doğurur. Bu kararla birlikte:
- Taşınmazlara tapuda haciz şerhi konur,
- Taşıtlara UYAP sistemi üzerinden şerh düşülür,
- Banka hesaplarına ve menkullere el konulabilir.
İhtiyati haciz kararının uygulanması için kararın icra takibine dönüştürülmesi ve 10 gün içinde icra takibinin başlatılması şarttır. Aksi halde haciz hükümsüz hale gelir.
İhtiyati haciz, alacaklının alacağını güvenceye alması için etkili bir yoldur. Ancak bu işlemin belirli yasal şartları bulunmaktadır ve usule uygun şekilde yürütülmelidir. Gerekli koşulların oluşup oluşmadığına dikkat edilmeden yapılan başvurular hem zaman kaybına hem de maddi zararlara yol açabilir. Bu nedenle sürecin uzman bir icra avukatı tarafından yürütülmesi büyük önem taşır.
