TCK m. 142 Nitelikli Hırsızlık Suçu ve Cezası

Türk Ceza Kanunu’nda yer alan hırsızlık suçu, m. 141 ile tanımlanmış; bu suçun ağırlaştırılmış halleri ise TCK m. 142 kapsamında “nitelikli hırsızlık” olarak düzenlenmiştir. Kanun koyucu, suçun işlendiği koşulların ağırlığına ve failin kullandığı araçlara göre daha yüksek cezaların uygulanmasını öngörmüştür. Bu yazıda, nitelikli hırsızlık suçu, her bir bent ayrı ayrı değerlendirilerek, Yargıtay ve istinaf kararları ışığında detaylı biçimde incelenecektir.

1. TCK m. 141 ve 142 Arasındaki Ayrım

TCK m. 141: “Zilyedinin rızası olmadan, başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alan kişi, hırsızlık suçu işlemiş olur.”

Bu hükümdeki temel unsur, malın taşınır olması ve zilyetlik kavramının ön planda olmasıdır. Ancak bazı durumlar vardır ki, failin gerçekleştirdiği eylem yalnızca klasik hırsızlık kapsamında değerlendirilmez. İşte bu durumlarda TCK m. 142 devreye girer ve cezalar artırılır.

2. Nitelikli Hırsızlık Suçunun Türleri

TCK m. 142, iki ayrı fıkra ile düzenlenmiştir. Birinci fıkrada suçun işlendiği yer veya ortam bakımından, ikinci fıkrada ise suçun işlenme şekli veya araç bakımından nitelikli haller belirlenmiştir. Aşağıda her bir bent detaylı olarak incelenmiştir.

3. TCK m. 142/1-a: Kamu Binası veya Eklentisinde Nitelikli Hırsızlık

Kamuya ait bina veya eklentilerinde işlenen hırsızlıklar, kamu düzenine olan etkisi nedeniyle ağırlaştırılmış cezaya tabidir.

Yargıtay 13. CD, 2020/8981 E., 2021/3241 K.: Belediyeye ait imar müdürlüğünden dosya çalınması nitelikli hırsızlık sayılmıştır.

4. TCK m. 142/1-b: Afet Alanlarında Nitelikli Hırsızlık

Yangın, sel, deprem gibi felaketler sonrası açık bırakılan yerlerden yapılan hırsızlıklar, toplum vicdanında da ağır bir etki yaratır.

Yargıtay 6. CD, 2018/4267 E., 2019/7422 K.: Deprem sonrası terk edilen evden yapılan hırsızlıkta bu bent uygulanmıştır.

5. TCK m. 142/2-a: Kişinin Ölümünden Yararlanma

Ahmet Kılıç’ın Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi’nde yayımlanan çalışmasında da belirtildiği üzere, bu bent ilk kez 5237 sayılı TCK ile getirilmiştir. Failin ölüm sebebine katkısı aranmaz; yalnızca ölümden yararlanılarak mala el konulması yeterlidir.

Bu durum, yağma suçu ile ayrımı gerektirir. Eğer fail ölümden önce cebir kullanmışsa yağma gündeme gelir.

Yargıtay 2. CD, 2019/1112 E., 2020/2789 K.: Evde ölü bulunan şahsın cüzdanını alıp kaçan fail hakkında bu bent uygulanmıştır.

6. TCK m. 142/2-e: Bilişim Sistemleri Kullanılarak Hırsızlık

Bilişim araçlarının yaygınlaşmasıyla birlikte bu suç tipi büyük önem kazanmıştır. Failin banka hesabına veya sistemine izinsiz erişerek maddi değer transfer etmesi, bu bent kapsamındadır.

Metin Kaplan’ın ÇÜHAD dergisindeki 2025 tarihli çalışmasında, CMK m. 12/6 uyarınca mağdurun yerleşim yeri mahkemesinin de yetkili olabileceği belirtilmiştir.

Yargıtay CGK, 2009/11-193 E., 2009/268 K.: İnternet bankacılığına erişim sağlayarak hesaplardan para çeken failin, bu bende göre cezalandırılması gerektiğine hükmedilmiştir.

7. TCK m. 142/2-h: Bina ve Eklentisinde Muhafaza Altına Alınmış Eşya

Neslihan Göktürk’ün 2024 tarihli makalesinde, bu bende ilişkin içtihatların sorunlu olduğu vurgulanmıştır. Özellikle “muhafaza altına alma” kriterinin ne şekilde uygulanacağı belirsizdir. Yargıtay çoğu zaman eşyanın sadece bina içinde bulunmasını yeterli saymaktadır.

Yargıtay 6. CD, 2017/5512 E., 2018/10341 K.: Dinlenme tesisinin tuvaletinde unutulan eşyayı çalan sanık hakkında bu bent uygulanmıştır.

142/4 kapsamında bu bentle birlikte “konut dokunulmazlığının ihlali” de içtima konusu olabilir.

8. Diğer Nitelikli Hâller (Toplu, Seri, Araçla, Kesiciyle vb.)

TCK m. 142’de yer alan diğer bentler arasında araçla, kesici-delici aletle, seri hâlde veya gece vakti işlenmiş olması gibi haller de vardır. Bu bentlerin uygulanmasında failin kastı, kullanılan araç ve zaman dilimi önemlidir.

Yargıtay 15. CD, 2021/2121 E., 2022/1103 K.: Gece vakti apartmandan bisiklet çalınmasında gece vakti ve konut eklentisi hükümleri birlikte uygulanmıştır.

9. Nitelikli Hırsızlık Suçunun Cezaları

10. Nitelikli Hırsızlık Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme

Nitelikli hırsızlık suçları Asliye Ceza Mahkemesi’nin görev alanındadır. Ancak suçun niteliğine göre yetki bakımından farklılıklar olabilir.

CMK m. 12/6: “Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının ya da banka veya kredi kartlarının araç olarak kullanılması suretiyle işlenen suçlarda mağdurun yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.”

11. Hırsızlık Suçu ve Benzer Suçlarla Karşılaştırma

Hırsızlık ve Yağma (TCK m. 148)

Yağma suçunda cebir veya tehdit zorunlu unsurdur. Hırsızlıkta fail genellikle gizli hareket eder. Hırsızlıkta cebir varsa nitelikli yağma gündeme gelir.

Hırsızlık ve Güveni Kötüye Kullanma (TCK m. 155)

Hırsızlıkta mal failin eline rıza dışında geçer. Güveni kötüye kullanma suçu söz konusu olduğunda mal, rıza ile teslim edilmiştir. Aralarındaki temel fark malın zilyetliğinin nasıl kazanıldığıdır.

Hırsızlık ve Dolandırıcılık (TCK m. 157)

Dolandırıcılık suçunda hileli davranışlarla mağdur kandırılarak rızası alınır. Hırsızlıkta rıza yoktur. Failin davranış şekli bu ayrımı belirler.

Tck M. 142 Nitelikli Hırsızlık Suçu, Cezası Ve Avukatlara Öneriler.

12. Nitelikli Hırsızlık Davalarında Ceza Avukatlarının Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

Nitelikli hırsızlık davaları, hem ceza miktarının yüksekliği hem de suçun işlendiği koşulların çeşitliliği nedeniyle, ceza avukatları açısından dikkatle yönetilmesi gereken bir süreçtir. Avukatın yalnızca olgusal gerçekliği değil, aynı zamanda maddi ve manevi unsur analizini de isabetle yapması gerekir.

Öncelikle her somut olayda, TCK m. 142’deki hangi bendin uygulanacağı iyi analiz edilmelidir. Örneğin, bina içerisinden eşya çalınması mı söz konusu yoksa bilişim sistemi kullanılarak banka hesabından para mı çekilmiş? Çünkü her bent farklı unsurlar içerir ve suç tipinin doğru vasıflandırılması ceza miktarını doğrudan etkiler. Özellikle TCK m. 142/2-e gibi bilişim araçlarının kullanıldığı suçlarda delil değerlendirmesi teknik bilgi gerektirebilir. Bu bent ile ilgili davalarda, bilişim suçları avukatı desteği önem arz eder.

Ceza avukatları, müvekkilin kastını ve failin konumunu açıkça ortaya koymalıdır. Failin yalnızca mala ulaşımı kolaylaştıran bir “yardımcı” mı yoksa eylemi yöneten bir “fail” mi olduğu, cezayı doğrudan etkiler. Ayrıca etkin pişmanlık hükümleri açısından failin soruşturma aşamasındaki davranışları detaylıca incelenmeli, olası ceza indirimi değerlendirilmelidir.

Avukatların Yargıtay ve istinaf kararlarını yakından takip etmesi büyük önem taşır. Zira benzer görünen birçok olayda farklı bentlerin uygulandığı görülmektedir. Ayrıca, konut dokunulmazlığının ihlali ile birleşen durumlarda içtima hükümleri ve TCK m. 142/4’ün uygulanabilirliği somut olaya göre tartışmalıdır.

Son olarak, hırsızlık eyleminde elde edilen malın ekonomik değeri, korunma düzeyi, olayın zamanı (gece/gündüz) ve failin suç kaydı gibi tüm etkenler bir bütün olarak savunma stratejisine dâhil edilmelidir. Aksi hâlde, fail hakkında alt sınırdan uzaklaşılarak hüküm kurulması kaçınılmaz olur.

Nitelikli hırsızlık, yalnızca suçun işlendiği araçlara göre değil, suçun etkilediği değer ve sosyal sonuçlara göre de ağırlaştırılmış bir suç tipidir. Gerek doktrinde gerekse Yargıtay uygulamasında bazı alt bentlerin yorumu hâlâ tartışmalıdır. Özellikle ölümden yararlanma, bilişim sistemleri ve bina içi muhafaza altındaki eşya konularında içtihat birliği henüz sağlanamamıştır. Bu nedenle hem savunma hem de iddia makamlarının dikkatli hukuki analiz yapması şarttır.

Av. Ramazan Sertan Safsöz

Bu makale yalnızca bilgilendirme amacı taşımakta olup, somut davalar için bir ceza avukatından profesyonel destek alınmalıdır.