Özel belgede sahtecilik, Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen ve sıklıkla uygulamada karşımıza çıkan önemli suç tiplerinden biridir. Bu suç, resmi belgede sahtecilikten farklı olarak kamu görevlisi tarafından düzenlenmemiş belgeler üzerinde gerçekleştirilen sahtecilik eylemlerini kapsar. Her ne kadar kamu otoritesine doğrudan bir zarar doğurmasa da, bireyler arasındaki güven ilişkisini zedelemesi bakımından ciddi sonuçlar doğurabilir. Ceza avukatları açısından bu suçun unsurlarını detaylı biçimde analiz etmek, hem savunma hem de mütalaa aşamasında etkili bir strateji geliştirmenin temelidir.
1. Özel Belge Nedir? Davada Nelere Dikkat edilmelidir?
Özel belge, bir kamu görevlisi tarafından değil; gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişileri tarafından düzenlenen ve hukuken delil niteliği taşıyan yazılı belgelerdir. Örneğin, bir şirketin kendi antetli kağıdına yazılmış alacak verecek belgesi, kira sözleşmesi veya senet gibi belgeler özel belge niteliğindedir. Resmi belge gibi kamu güvencesi altında değildir ancak yine de hukuki işlemlerde belirleyici rol oynar.
Yargıtay, özel belgenin tanımını yaparken sadece yazılılık unsurunu değil, aynı zamanda bu belgenin hukuk düzeninde bir hak doğuracak ya da ispat vasıtası olacak niteliğini de göz önünde bulundurur. Bu bağlamda, bilgisayar çıktıları, banka dekontları, e-postalar gibi dijital belgeler de belirli şartlar altında özel belge sayılabilir. Bu konunun detayları için bilişim hukuku kategorimizde yer alan yazılarımızı inceleyebilirsiniz.
2. Özel Belgede Sahtecilik Suçunun Unsurları
Özel belgede sahtecilik suçu, TCK m. 207’de düzenlenmiştir. Maddeye göre:
“Bir özel belgeyi sahte olarak düzenleyen veya gerçek bir özel belgeyi başkasını aldatacak şekilde değiştiren kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Suçun temel unsurları şunlardır:
- Belgenin özel belge olması: Belgeyi düzenleme yetkisinin kanunen sadece kamu görevlilerine verilmemiş olması gerekir.
- Gerçeğe aykırı düzenleme: Belgede gerçeğe aykırılık olmalıdır. Tamamen uydurma bir belge hazırlanabileceği gibi gerçek bir belge üzerinde değişiklik de yapılabilir.
- Aldatma yeteneği: Sahte belgenin üçüncü kişileri aldatabilecek nitelikte olması gerekir.
- Kast: Failin bilerek ve isteyerek hareket etmesi gerekir. Taksirle bu suç işlenemez.
Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2021/10267 E., 2023/2139 K. sayılı kararında, iş akdi fesih belgesinin gerçeğe aykırı biçimde düzenlenip çalışana imzalattırılması özel belgede sahtecilik suçu kapsamında değerlendirilmiştir.
3. Elektronik Belgelerde Sahtecilik – Özel Belgede Sahtecilik ilişkisi
Günümüzde belge niteliği taşıyan pek çok işlem elektronik ortamda yapılmaktadır. Bu kapsamda, e-imzalı belgeler, e-posta yazışmaları, dijital sözleşmeler de özel belge niteliği taşıyabilir. Yargıtay, özellikle dijital ortamlarda düzenlenen belgelerin sahte olarak üretilmesini veya değiştirilmesini de TCK m. 207 kapsamında değerlendirmektedir.
Yargıtay 11. CD, 2017/5935 E., 2019/1347 K.: Sanığın e-imza kullanarak sahte dijital sözleşme düzenlediği olayda, belgenin hukuki sonuç doğurduğu ve sahte düzenlendiği tespit edilerek TCK m. 207 uyarınca mahkumiyet kararı verilmiştir.
İstanbul BAM 14. CD, 2022/476 E., 2023/521 K.: Sahte e-imza ile vekâlet belgesi düzenlenmesi ve işlem yapılması özel belgede sahtecilik kapsamında değerlendirilmiştir.
4. Özel Belgede Sahtecilik Suçunun Cezası
| Suç Fiili | Hapis Cezası |
|---|---|
| Özel belgeyi sahte olarak düzenleme veya değiştirme | 1 yıldan 3 yıla kadar |
| Sahte belgeyi bilerek kullanma | 1 yıldan 3 yıla kadar |
Suçun basit hali için öngörülen ceza adli para cezasına çevrilebilir veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilebilir. Ancak zincirleme suç veya tekerrür halleri bu durumu etkiler.
5. Özel Belgede Sahtecilik Suçu Şikayete Tabi midir?
Hayır. Özel Belgede Sahtecilik suçu şikayete tabi değildir. Savcılıkça suçun oluşumu öğrenilmesi halinde re’sen soruşturma başlatılır ve koşullarının oluşması halinde kamu davası açılır.
6. Resmi ve Özel Belgede Sahtecilik Davası Arasındaki Farklar
Resmi belgede sahtecilik (TCK m. 204) ile özel belgede sahtecilik arasında bazı temel farklar vardır:
| Özellik | Resmi Belge | Özel Belge |
|---|---|---|
| Düzenleyici | Kamu görevlisi | Gerçek kişi veya özel tüzel kişi |
| Ceza | 2–5 yıl | 1–3 yıl |
| Korunan Hukuki Değer | Kamu güveni | Kişiler arası güven |
| Delil Gücü | Kesin delil | Tartışmaya açık |
| Uzlaştırmaya Tabi Olma | Hayır | Hayır |
Yargıtay 6. CD, 2019/4886 E., 2021/7247 K. sayılı kararında, belgenin kamu görevlisi tarafından düzenlenip düzenlenmediği incelenerek belge türü netleştirilmiş, sahteciliğin özel belgeye yönelik olduğu belirlenmiştir.
7. Ceza Avukatlarına Uygulama Önerileri
- Belge türü iyi analiz edilmelidir. Resmi/özel ayrımı savunma stratejisini doğrudan etkiler.
- Aldatma yeteneği teknik bilirkişi raporlarıyla sorgulanabilir.
- Elektronik belgelerde log kayıtları, hash değerleri, IP analizleri bilirkişi incelemesine tabi tutulmalıdır.
- Etkin pişmanlık hükümleri uygun vakalarda uygulanabilir. Suç tamamlanmadan önce belge imha edilmişse cezada indirim sağlanabilir.
- Sahte olduğu iddia edilen belgenin daha önce kullanılıp kullanılmadığı da değerlendirilmelidir.
8. Suçun Zincirleme ve Tekerrür Hükümleriyle Değerlendirilmesi
Birden fazla belgeye yönelik sahtecilik eylemi zincirleme suç hükümleri kapsamında değerlendirilir. Bu durumda cezada belli oranda artırım yapılır. Örneğin, birden fazla sözleşmeyi sahte olarak düzenleyen sanık hakkında TCK m. 43 uygulanarak artırımlı ceza verilebilir.
Öte yandan sanığın daha önce benzer bir suçu işlemiş olması durumunda tekerrür hükümleri devreye girer. Bu durumda infaz rejimi ağırlaşır ve koşullu salıverilme süresi uzar.
8. Özel Belgede Sahtecilik Suçu Davaları Uzlaşmaya Tabi midir?
Özel belgede sahtecilik suçu uzlaştırmaya tabi suçlar arasında yer almaz. Bu nedenle soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcılığı tarafından dosya uzlaştırma bürosuna gönderilmez. Uzlaşmanın sağlanması hâlinde dosya düşmez, tahkikat devam eder.
Özel Belgede Sahtecilik Suçu
Özel belgede sahtecilik suçu, uygulamada sıkça karşılaşılan ve taraflar arasında güven ilişkisinin zedelenmesine yol açan bir suç tipidir. Her ne kadar resmi belgede sahtecilikten daha hafif cezalandırılsa da, mağdurlar açısından ciddi mağduriyetlere yol açabilir. Bu nedenle gerek savunma gerek kovuşturma aşamasında her detayın dikkatle değerlendirilmesi gerekir.
Ceza avukatlarının, belge türünü, sahtelik iddiasının dayanaklarını, kast unsurunu ve aldatma kabiliyetini titizlikle incelemesi; gerekirse özel uzmanlardan görüş alması, savunma stratejilerinde büyük fark yaratacaktır. Ayrıca, bu tür dosyalarda arabuluculuk ve uzlaşma gibi alternatif çözüm yolları da değerlendirilmelidir.
