Vasiyetname Nedir ve Hukuken Nasıl Geçerlilik Kazanır?
Miras hukukundan doğan uyuşmazlıkların en çok yaşandığı kurumların başında vasiyetnameler yer alır. Miras bırakanın sağlığında düzenlediği ve ölümünden sonra hüküm doğuran, tek taraflı irade beyanı niteliğindeki bu belgeler, hem miras hem de tereke üzerinde ciddi sonuçlar yaratır. Vasiyetname sayesinde miras bırakan, mirasının tamamını ya da bir kısmını, yasal mirasçısı olsun veya olmasın herhangi bir kişiye bırakabilir. Bu nedenle, uygulamada vasiyetnamelere ilişkin uyuşmazlıklar oldukça yaygındır.
Vasiyetname, tam teşekküllü bir şekilde, yani usulüne uygun alınmış bir sağlık raporu eşliğinde, noter huzurunda ve iki tanığın varlığında düzenlenebilir. Bununla birlikte, ölen kişinin sağlığında kendi el yazısıyla bir kağıt parçasına yazdığı metin de vasiyetname olarak kabul edilebilir. Yani burada belirleyici unsur, ölen kişinin iradesinin açıkça anlaşılmasıdır. Ancak vasiyetnamenin nasıl düzenlendiği, ileride çıkacak uyuşmazlıklarda ispat gücü açısından son derece önemlidir. Resmi ve tanıklı vasiyetnameler, el yazılı olanlara kıyasla daha güçlü delil niteliğindedir.
Vasiyetnamenin Okunması
Vasiyetnameler hakkında genel bilgileri verdikten sonra, bu belgelerin hukuken geçerlilik kazanabilmesi ve anlam ifade etmesi için izlenmesi gereken ilk adım, vasiyetnamenin okunması işlemidir. Eğer vasiyetname noter huzurunda düzenlendiyse, bu belge noter tarafından ilgililere açıklanır. Ancak adi şekilde düzenlenmişse, yani vasiyetnamenin hamili bir kişiyse, bu belge ölenin son yerleşim yerindeki Sulh Hukuk Mahkemesi‘ne teslim edilir.
Mahkeme, vasiyetnamenin içeriğini değerlendirmek üzere, miras bırakanın yasal mirasçılarını bir duruşmaya davet eder. Bu duruşmada mahkeme, vasiyetnamenin içeriğini ilgililere okur ve bu suretle belge kamuoyuna duyurulmuş olur. Ancak dikkat edilmelidir ki, bu okuma işlemi yalnızca ilan niteliği taşır. Taraflar bu aşamada vasiyetnamenin hükümlerine karşı herhangi bir itiraz ileri süremez ve vasiyetnamenin icrasını talep edemezler. Hukuken uygulanabilir hale gelebilmesi için vasiyetnamenin önce kesinleşmesi gerekir.
Vasiyetnameye İtiraz ve İptal Davası
Vasiyetnamenin okunmasının ardından, içeriğine karşı itirazı olan kişilerin belirli bir süre içerisinde vasiyetnamenin iptali davası açması gerekir. Aksi halde vasiyetname kendiliğinden kesinleşir ve artık tenfiz sürecine geçilir. Vasiyetnamenin iptali davası açılmazsa ya da açılmış fakat reddedilmişse, artık belge bağlayıcı hale gelir. Bu aşamada tarafların vasiyetnamenin içeriğine yönelik doğrudan müdahale imkânı kalmaz. Yani artık vasiyetnamedeki hükümler geçerlidir ve uygulanabilir.
Vasiyetnamenin Tenfizi
Vasiyetname usulüne uygun şekilde okunmuş ve itiraza uğramamışsa veya açılan iptal davası reddedilmişse, artık bu belge kesinleşmiş sayılır. Bu noktada devreye tenfiz davası girer. Tenfiz işlemi, murisin son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesi‘nde açılacak dava ile gerçekleştirilir. Örneğin; vasiyetnameyle kendisine bir ev bırakılan kişi, bu evin tapusunu kendi adına tescil ettirebilmek için tenfiz davası açmak zorundadır. Mahkeme tarafından verilen karar doğrultusunda tapu kaydı değiştirilebilir. Bu davanın davalısı ise murisin yasal mirasçılarıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
1- Vasiyetnameyle bana bir ev bırakıldığını öğrendim. Bu belgeyle tapuya gidip evin adımı tescil ettirebilir miyim?
Hayır. Vasiyetname, usulüne uygun şekilde düzenlenmiş olsa dahi, öncelikle okunmalı, itiraz süresi geçmeli ve ardından tenfiz edilmelidir. Bu üç aşama tamamlanmadan tapuda tescil işlemi yapılamaz. Tescil işlemi için Asliye Hukuk Mahkemesi’nde tenfiz davası açılması şarttır.
2- Muris tüm mal varlığını bir kişiye vasiyet edebilir mi?
Bu sorunun yanıtı, murisin saklı paylı mirasçılarının olup olmamasına bağlıdır. Türk Medeni Kanunu’nun 506. maddesi uyarınca, sağ kalan eş, altsoyu (çocuk, torun) ve anne-babası saklı paylı mirasçılardır. Muris, bu kişilerin miras paylarının yalnızca yarısı üzerinde tasarruf edebilir.
Örnek olarak, 400.000 TL değerinde bir mirası olan ve sağ kalan bir eşi ile bir çocuğu bulunan bir muris düşünelim. Eğer vasiyetname düzenlenmeseydi, eş mirasın 1/4’ünü yani 100.000 TL’yi, çocuk ise 3/4’ünü yani 300.000 TL’yi alacaktı. Ancak vasiyetname ile tüm miras bir üçüncü kişiye bırakılırsa, yasal mirasçılar saklı pay oranında yine miras alacaktır. Bu durumda eşe 50.000 TL, çocuğa ise 150.000 TL verilecek; geri kalan 200.000 TL vasiyetnamenin lehine düzenlendiği kişiye bırakılacaktır.
3- Vasiyetname lehtarı saklı paylı mirasçıysa yine aynı hükümler mi uygulanır?
Evet. Lehtar saklı paylı mirasçılardan biri olsa dahi, murisin yasal olarak sadece saklı pay dışında kalan kısmı üzerinde tasarruf yetkisi vardır. Saklı paydan feragat edilmemişse, bu pay korunur.
4- Murisin saklı paylı mirasçısı yoksa tüm malvarlığını vasiyet edebilir mi?
Evet. Eğer murisin sağ kalan eşi, altsoyu ya da anne-babası yoksa, mirasın tamamı vasiyetle herhangi bir kişiye bırakılabilir. Bu durumda saklı pay söz konusu olmadığından, muris tüm malvarlığı üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabilir.
5- Muris sağlığında satış göstererek önemli malvarlığını bağışladıysa ne yapılabilir?
Bu durumda murisin satış iradesi gerçekten var mıydı sorusu gündeme gelir. Eğer muris aslında bağış yapmak istemiş ancak bunu satış gibi göstermişse, ortada muris muvazaası vardır. Bu durumda mirasçılar, tapu iptal ve tescil davası açabilir. Ayrıca, vasiyetin saklı payı ihlal etmesi durumunda tenkis davası da açılabilir.
6- Usulsüz düzenlenmiş vasiyetname mahkeme tarafından re’sen geçersiz sayılır mı?
Hayır. Mahkeme vasiyetnamenin geçersizliğini kendiliğinden değerlendirmez. Yasal mirasçılar bu konuda vasiyetnamenin iptali davası açmazsa, vasiyetname kesinleşir ve uygulanır.
7- Muris, kendisine kötü davranan bir kişiye mal bırakabilir mi?
Evet. Sık karşılaşılan bir yanılgı, miras bırakanın kendisiyle iyi ilişkisi olmayan kişilere vasiyet düzenleyemeyeceği yönündedir. Ancak bu doğru değildir. Murisin hayatın olağan akışına uymayan tercihlerde bulunması, vasiyetnamenin iptali sebebi değildir. Önemli olan murisin iradesinin serbestçe oluşması ve vasiyetnamenin usulüne uygun şekilde düzenlenmiş olmasıdır.
8- Ölünceye kadar bakma sözleşmesi bir vasiyetname midir?
Hayır. Bu tür sözleşmeler bir vasiyetname değil, sağlar arası bir sözleşmedir. Son dönemde Yargıtay, bu sözleşmeleri Borçlar Kanunu hükümlerine tabi saymaktadır. Dolayısıyla, bu durumda miras hukuku değil, borçlar hukuku hükümleri uygulanır.
9- İzmir’de vasiyetname ve miras davalarına bakan avukat var mı?
İzmir’de birçok hukuk bürosu, miras hukuku ve vasiyetname davaları alanında uzmanlaşmış şekilde hizmet sunmaktadır. Bu tür uyuşmazlıklarda profesyonel destek almak isteyen kişiler, deneyimli bir miras avukatı ile çalışmalıdır.
