Anlaşmalı boşanma süreci, boşanmak isteyen eşlerin ortak iradeyle ve yasal sınırlar içerisinde evliliklerini sona erdirmesi anlamına gelir. Bu süreçte en kritik belgelerden biri de anlaşmalı boşanma protokolüdür. Tarafların velayet, nafaka, mal paylaşımı, tazminat gibi konularda uzlaşarak hazırladığı bu belge, mahkemeye sunulur ve hâkimin onayına tabidir. Protokol, yalnızca bir belge değil; boşanmanın tüm sonuçlarını belirleyen bağlayıcı bir metindir.
Boşanma Protokolü Nedir?
Boşanma protokolü, tarafların boşanma sonrası hayatlarını şekillendiren konularda nasıl uzlaştıklarını yazılı olarak ortaya koydukları anlaşmadır. Bu belge, Türk Medeni Kanunu’nun 166/2. maddesi gereğince hazırlanır ve hâkimin onayına sunulur. Mahkeme, tarafların iradelerini serbestçe beyan ettiklerinden ve protokoldeki düzenlemelerin çocuklar ile taraflar açısından uygun olduğundan emin olmak zorundadır.
Boşanma Protokolünün Yasal Dayanağı
Türk Medeni Kanunu m. 166/2: “Evlilik en az bir yıl sürmüş ve eşler birlikte başvurmuşlarsa veya biri tarafından açılan dava diğerinin kabulü hâlinde, hâkim, tarafları bizzat dinledikten sonra iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirirse boşanmaya karar verir. Bu hâlde, evliliğin temelinden sarsılmış olduğu kabul edilir.”
Bu maddeye göre, boşanma protokolünün geçerli olabilmesi için:
- Tarafların evlilik süresi en az 1 yıl olmalıdır,
- Taraflar birlikte başvurmalı ya da biri açtığında diğeri kabul etmelidir,
- Tarafların iradeleri serbestçe oluşmalıdır,
- Hâkim, protokolü uygun bulmalıdır.
Boşanma Protokolünde Yer Alması Gereken Unsurlar
Eksiksiz ve geçerli bir protokolde şu unsurlar mutlaka yer almalıdır:
1. Taraf Bilgileri
- Ad-soyad
- T.C. kimlik numarası
- Doğum tarihi
- Adres bilgileri
2. Boşanma İradesi
Her iki tarafın da serbest iradeleriyle boşanmak istediklerine dair açık beyanları yer almalıdır. Protokolde baskı altında imzalanmadığı açıkça belirtilmelidir.
3. Velayet
Çocuk varsa velayetin hangi eşe verileceği, açık şekilde belirtilmelidir. Ayrıca diğer eşin çocukla kişisel ilişkisinin nasıl kurulacağı gün ve saat olarak yazılmalıdır.
4. Nafaka
İştirak ve yoksulluk nafakası ile ilgili miktar, ödeme şekli ve süresi açıkça yazılmalıdır. Nafaka talep edilmemesi hâlinde bu durum net olarak beyan edilmelidir.
5. Mal Paylaşımı
Mal rejiminin nasıl tasfiye edileceği, taşınır-taşınmaz malların kimde kalacağı, araç, ev, eşya gibi tüm varlıklar hakkında net düzenleme yapılmalıdır.
6. Tazminat
Maddi veya manevi tazminat talebi varsa, miktarı ve ödeme şekli belirtilmelidir. Talep edilmediği hâlde bu husus protokolde mutlaka yer almalıdır.
7. Avukatlık Ücretleri
Taraflar ayrı ayrı avukatla çalıştıysa avukatlık ücretlerinin kim tarafından ödeneceği açıkça yazılmalıdır. Aksi belirtilmedikçe herkes kendi vekil ücretini öder.
Çocukların Durumu ve Hâkimin Rolü
Boşanma davalarında en hassas konu çocuklardır. Mahkeme, çocukların üstün yararını gözeterek velayet, nafaka ve kişisel ilişki düzenlemelerini denetler. Taraflar bu hususlarda anlaşmış olsa bile hâkim gerekli görürse değişiklik yapabilir.
Protokolde çocukların:
- Ad-soyad ve doğum tarihleri,
- Velayetin hangi eşte olacağı,
- Diğer ebeveynin görüş günleri (örn: her ayın 1. ve 3. hafta sonu, dini bayramların ikinci günü vb.),
- İştirak nafakası miktarı,
- Eğitim ve sağlık giderlerinin paylaşımı
açıkça belirtilmelidir.
Serbest İrade ve Baskı Unsuru
Hâkim protokolü onaylamadan önce tarafları bizzat dinler ve iradelerinin serbest olup olmadığını denetler. Özellikle ekonomik ya da psikolojik baskı altında protokol imzalanmışsa, hâkim davayı anlaşmalı değil, çekişmeli boşanma davasına çevirir. Bu nedenle baskı altında protokol imzalamak, tarafları mağdur edebilir.
Boşanma Protokolünün Uygulama Gücü
Mahkeme, protokolü onayladığında artık bu belge hüküm doğurur. Taraflar daha sonra protokol dışı taleplerde bulunamaz. Bu nedenle protokol eksiksiz, açık ve anlaşılır biçimde hazırlanmalıdır. Eksik bırakılan veya belirsiz yazılan her madde, ileride yeni davalara sebep olabilir.
Avukat Desteği Almanın Önemi
Boşanma protokolü, bir “önemsiz belge” değil; boşanmanın tüm hukuki sonuçlarını belirleyen resmi bir metindir. Hatalı hazırlanması durumunda taraflar ciddi hak kayıpları yaşar. Bu nedenle uzman bir boşanma avukatının desteğiyle protokol hazırlanmalıdır. Avukatlar, müvekkil lehine maddeleri açık ve bağlayıcı şekilde düzenler.
Sonuç
Boşanma protokolü, anlaşmalı boşanma sürecinin temelini oluşturur. Hatalı düzenlenen bir protokol nedeniyle mahkeme boşanmayı reddedebilir veya taraflardan biri mağdur olabilir. Çocukların geleceğini, ekonomik koşulları ve yaşam düzenini doğrudan etkileyen bu belge, titizlikle hazırlanmalı ve profesyonelce yürütülmelidir.
